AZAD QARADƏRƏLİ KÜR HƏSƏN II yazı (Şair, qazi Həsən Kürün yarımçıq ömrünə mərsiyə əvəzi)

 

 

 

                           AZAD QARADƏRƏLİ

 

                                KÜR HƏSƏN

 

                                    II yazı

 

            (Şair, qazi Həsən Kürün yarımçıq ömrünə mərsiyə əvəzi)

 

 

 

            Bilənlər bilir: heç fanatizmə uymadım. Zira gözəl sözün, üzlü sözün, nazlı sözün əsiri oldum – qəzəl kimisi də, qoşması, bayatısı, hələ mərsiyəsi də...

            Heç aşura dəlisi olmadım, amma aşuranı da tamaşa kimi, söz oyunu kimi istədim. Hacı Şıxəli Tutinin mərsiyələrini bir hekayəmdə epiqraf kimi vermişdim:

 

            Aç qanl gözün, ey şəhidi dövran, bacın ölsün,

            Dur, Şama gedir Zeynəbi-nalan, bacın ölsün...

 

            İşə bax ki, yazımızın qəhrəmanının vəfatı da (doğrusu bu: şəhid olması!) aşura günlərinə tuş gəldi... Yasına gedə bilməsəm də, ürəyim qan ağladı, lətif şeirlərini oxudum, haqqında yazdığım yazını təkrar paylaşdım, bu yazının sətirlərini ürəyimdə cücərtdim və... şah Xətainin bu misralarını anasının (mən o ananı tanımışdım!) dilindən mərsiyə üstündə oxudum:

 

            Bu gün matəm günü gəldi, Kərbəlanın yaziləri,

            Ah Hüseynü va Hüseyn. Şəhid düşdü qaziləri,

            Sənin dərdin bağrım dəldi, Fatma ana quzuları,

           Ah Hüseynü va Hüseyn. Ah Hüseynü va Hüseyn...

 

            ...Mən onu tanıyanacan Həsən Kür imiş. Bu adla şeirlər yazıb, bu adla tüfəng qurşayıb Vətəni qorumağa gedib...

            Qayıdanda da bir müddət Həsən Kür oldu. Başda oturtdular, şeir oxutdular...

            O vaxtacan ki, ona layiq olduğunu vermədilər...

            Onda onun kürlüyü tutdu. Şairin kürlüyü tutanda neyləyər?! Qoruduğu Vətənə, onun daşına-torpağına, otuna-əncərinəmi dönük çıxar? Haşa!

            Onu doğan ana (mən o ananı Sabunçu xəstəxanasında görmüşdüm!) qanı ilə içizdirmişdi ruhuna: nəbadə göz bəbəyin kimi qoruduğun Vətənə qızasan!

            Həsən bir dəfə Koroğlu dəlisi kimi Dəli Həsən olmuşdu, bu dəfə də Dəli Kürün Kür Həsəni olurdu yavaş-yavaş...

            ...Bizə qədim ədəbiyyatdan dərs deyən İmran Babayev az qala ağlaya-ağlaya deyirdi ki, hansısa ağzıgöyçəklər yazırlar, “Ağrımaz” qəzəli Nəsiminin deyil! Guya ki, Nəsimi o qəzəli özü yazmayıb, tələbələri yazıb, Nəsiminin adına çıxıblar! Yalandır! Nəsimiyə atılan ən murdar böhtandır!..

            ...Həsən Kürün kürlüyü tuturdu dəmbədəm. Canı kimi sevdiyi Vətən torpağının üstündə ürkək-ürkək yürüyürdü...

 

            (...Mən indi payızın çiyinlərində,

            Yazın gəlişini gözləyən bağam.

            Mən indi səngərdən boylanan əsgər,

           Ayaq səslərindən qorxan torpağam...)

 

            Yox canım, mötərizədə yazdıqlarımı demirdi dili, indi o dil ayrı sözlər deyirdi, ayrı misralar oxuyurdu. Onu Həsən Kürdən Kür Həsənə - Dəli Həsənə çevirmişdilər. O bu misraları atırdı güllə atırcasına:

           

...Dörd mərtəbəli bina,

“Antena”lı köhnə dam,

Üstünə bir quş qonub,

Bir də yarımcan adam.

 

Özünü tullamağa

Bir az gücü çatmırdı,

Bir az də cəsarəti.

Bir yığın bekar adam

Doldurmuşdu həyəti.

 

Mən elə qorxurdum ki,

Birdən cəsarət tapıb

Özünü atar indi.

Bir neçə gənc jurnalist

Yeni xəbər var deyə

Gizlicə sevinirdi...

 

            Kür Həsənin burda səsi batır. Çünki o qadın (Sabunçu xəstəxanasında gördüym ana!) gəlir və mənzərə tamam dəyişir. Daha Kür Həsən – Dəli Həsən yazmır o şeiri, mən yazıram, sən yazırsan, tələbələri (özü tələbə ikən adamın tələbələrimi olar, əcaba?!) yazır, eynən Nəsimininki kimi:

 

Sonra bir qadın gəldi

Əllərini qaldırıb

Xeyli göz yaşı tökdü.

Dedi: “Gəl gedək evə,

Allah özü böyükdü!”

 

            Amma Kür Həsənin bu saat gözünə heç nə görünməz ki! Əllərini açıb dərgaha, üsyan edircəsinə Allahın özünü də ittiham edir, hayqırır, bağırır, car çəkir, qıy vurur...

 

...Hamı xoşbəxt oldu bu yer üzündə,

Kəpənək bağçada, arı pətəkdə

Hətta xoşbəxt oldu bir vaxt kəsilmiş

Yenidən canlanan kiçik kötük də.

Mən niyə yadından çıxdım, görəsən

Nə günah etmişəm bu böyüklükdə?..

 

            Fəqət kar qulaqlar eşitməz ki, bu hayqırtını! “Bizi qapısından qovalayanlar” heç eşitməz bu səsin nəyə qadir oduğunu! İncimə, İlahi, sən də, hətta sən də hərdən o tərəfdə olursan və bizi incidirsən, bizi adamlıqdan çıxardıb, kür edirsən, dəli edirsən, şair edirsən... İstəmirik şairliyini, yaxşıdısa, elə öz balana ver, qoy oğlun yazsın bu qanlı misraları:

 

...Sən mənə şərfini göndərmə daha,

Səngər beşik kimi istidir, qızım.

Vətən sənin kimi suyuşirindi,

Hamını özünə istədir, qızım...

 

            Allah müəllim, sən də qalstukunu aç, sadə, kasıbyana geyin, keç bizim tərəfə, gör kür adam nələr çəkir, İlahi! Yoxsa, dəlidimi belə ağılaparan, ürəkyıxan misralar yaza?! Bax, belə...

 

... Mən burda yaxşıyam, sən də yaxşı ol,

Bilim ki, sənin də günün şən keçir.

İnan, göndərdiyin bütün dualar

Gəlir başımızın üstündən keçir,

Allah başımızın üstədir, qızım.

 Allah üstümüzdən çəkməsə əlin,

Birgə yandırarıq zəfər məşəlin.

Hamının qorxduğu zalım əcəlin

Boyu boyumuzdan bəstədir, qızım...

 

            Görürsən, o da son anda səni yada salır. Sən heç dilimizdən düşməzsən ki! Yaxş, bildik, Allahsan, haqsan, adilsən, qadirsən, qaffarsan, hər zadsan. Bəs öz oğlunu niyə göndərmədin o davaya?! Yaxşı, göndərmədin, əcəb elədin! Bəs mənim haqqım yeyiləndə, kürlüyüm tutanda, gözümü qan örtəndə, o binanın üstündən özümü atmaq istəyəndə sən hardaydın?! Görmürdünmü ki, mən day Həsən Kür deyiləm?! Görmürdünmü mən Kür Həsən, Dəli Həsən oluram?! Nə edəydim, ilahi, sənəmi güllə ataydım?! Yox, mən o tərbiyənin yiyəsi deyiləm ki...

            ...Hələ bir ayağım o damın üstündə olanda bilirsən yadıma nə düşdü?! Biz orda, o soyuq səngərdə olanda... Biz o soyuq səngərin soyuqluğunun Bakıya gələcəyini hələ bilməyəndə... Biz hələ özümüzü o damın üstündən atmayanda... Biz hələ kür olmayanda...

 

... - Qızım, sənin adın nə?

- Mənim adım Qərənfil.

- Gözünə qurban olum,

darıxırsan elə bil.

 

- Atamı gözləyirəm.

- Atan hardadır məgər?

- Müharibəyə gedib;

o döyüşür gecələr...

...

Mən dünən çox ağladım

gecə yatmazdan öncə.

Anamın nə etdiyin

izləyirdim gizlicə.

 

Atamın divardakı

şəklini qucaqlayıb,

belə deyirdi, əmi:

“Mən necə böyüdəcəm

Atasız bu yetimi”...

 

            Bu ahəngi xatırladınız? Cavid Əfəndinin “Gülbahar”ının həngidir. Kür Həsən Cavid əfəndinin yolunu seçmişdi... Könüllü getmişdi davaya... Könüllü seçmişdi o ahəngi... Sonu ölüm olsa da...

            ...İndi hardasan Həsən? Cavid əfəndini görürsənmi? Yolunu gətirirsənmi? Hələ Nəsimi?! Pəh! Aləm varmış ki, orda! Yəqin şeir gecəsi-zad da təşkil edirsiniz? Bizə demədiyini orda deyirsən...

            Biz? Bizik də. Ev, təqaüd, ad, medal davasındayıq hələ də...

            Təzə bir şey yoxdur. Elə gördüyün kimidi hər şey...

            Kür Həsən, sən canın, Mövlud Mövluda da baş çək! Mənim salamımı de. Ondan ötrü çox darıxdığımı söylə...

            ...Səni isə... O Vətən var e, Vətən! O da Allah kimidi... Hərdən...

            Yox, ay Kür Həsən, demədim, demədim. O qırğı baxışlarını çək üstümdən... Elə belə, yandım dedim... Bilirsən ki, nəyi də olsa Vətəni... Baxma e, o məni sevməyib, amma mən onu ömür billah sevdim... Elə sənin kimi... Sizin kimi... Cavid kimi... Nəsimi kimi... Mövlud Mövlud kimi...

            ...Dünən bir qumru qonmuşdu pəncərəmə. Bir də baxdım ki, dil oldu dilləndi, şeir oldu şeirləndi, səni oxudu, ay Həsən Kür, səni...

 

... Bəs ora necədi? Havası, suyu

Quşlar çöldə ölür, yoxsa qəfəsdə?

Adamlar necədi? Hər darıxanda

neçəsi söz qoyur sözünün üstə?

Sən necə, nə qədər dəyişilmisən?

Yenə yerə düşən çörək qırığın

Öpüb qoyursanmı gözünün üstə?..

           

            S.A. (Söz Ardı)

           " ...Xaqani  Təbrizdə vəfat etdi. Kiçik ürəkli və ürəkləri qədər də yaradıcılıqları olan saray avantüristlərindən fərqli olaraq heç bir saraya sığmayan böyük Nizami o vaxt  ustadı Xaqaniyə mərsiyə yazdı:”İstərdim sən mənim mərsiyəxanım olasan, Amma mən sənə mərsiyə yazası oldum.” *

 

                                                                                                                    İyul 2025

 

 

 

 

------------------------------------------------------------------------------------------

*Bu sətirlər müəllifin “Nə olsun ki, bura Şərqdir” (Yazıçılarımızın mövqe müharibələri tarixindən, 1-ci yazı) essesindəndir. Mənbə: Azad Qaradərəli “Renessans həsrəti”, 2-ci kitab, Bakı, Alatoran, 2018.