İSMAYIL KAZIMOV – 70 TÜRKOLOGİYAMIZIN LƏNGƏRLİ YOLLARINDA (Görkəmli alim, keçmiş tələbə yoldaşım professor İsmayıl Kazımovun yubiley yaşına dost sözü)

 

İSMAYIL KAZIMOV – 70

 

 

                  TÜRKOLOGİYAMIZIN LƏNGƏRLİ YOLLARINDA

 

(Görkəmli alim, keçmiş tələbə yoldaşım professor İsmayıl Kazımovun yubiley yaşına dost sözü)

 

 

 

 

            Tələbəlik dostum, böyük enerji ilə yazıb-yaradan dilçi alim İsmayıl Kazımovun 70 yaşı tamam olur. Bu xəbəri sosial şəbəkədən öyrənəndə bir az təəccüblənsəm də, tezcənə gülümsündüm: “Elə keçən il sənin 70-in olmadımı? Bu bizim nəsildir. 80-ci illərdə ədəbiyyata, elmə qədəm qoyanların nəsli...”

            Dedim axı, İsmayılla bir qrup birləşməsində (“potok”da) oxumuşuq. Mühazirələrdə tez-tez görüşərdik. İlk hekayələrimi müəllimimiz İsmayıl Şıxlının oxuması, bəyənib kənarında maraqlı cümlələr yazması, daha sonra oxuduğumuz ali məktəbin “Gənc qləmlər” qəzetində, bir qədər sonra isə o zamanın məşhuq ədəbi orqanı “Ədəbiyyat və incəsənət”də (indiki “Ədəbiyyat qəzeti”) hekayəmin çap olunması məni məşhurlaşdırdığından təkcə kurs yoldaşlarım deyil, az qala bütün fakültədə tanınırdım. Tezliklə fakültənin divar qəzetində də (təəssüf ki, adını unutmuşam) yazılarım göründü və bütün bunala görə sakit, başıaşağı tələbə olan İsmayılla yaxınlığımız baş tutdu.

            İsmayılı mənimçün fərqləndirən cəhət bir də o idi ki, əmisi Qəzənfər Kazımov bizim fakültənin aparıcı müəllimi və görkəmli dilçisi olsa da, o bununla heç vaxt öyünməz, loğvalanmazdı. Hətta soruşanda demişdi: “Mənə bircə dəfə deyib ki, elə oxu, sənə görə kiməsə ağız açmayım.”

            Kənd uşağı olan İsmayılın gözlərində bir qəribə kölgə də vardı – nigaran gəncin narahat baxışları... (Bu nigarançılıq, əslində hamımızda vardı. Gələcək həyatımız necə olacaq? Qurduğumuz xəyalları reallaşdıra biləcəydikmi?)

            Uzun illər görüşməmiz mümkün olmadı. O, dilçilik sahəsində, mən isə ədəbi yaradıcılıqla məşqul olduğumdan bir-birimizi axtarmağa, sadəcə vaxt tapmadıq. İkimizin də gözündəki o kölgə - nigarançılıq kölgəsi bizi dayanmadan çalışmağa vadar edirdi.

            ...İsmayılla tələbəlikdən düz qırx neçə il sonra feysbukda “görüşüb” yazışdıq və o gündən yeni yaxınlaşmağımızın bünövrəsi qoyuldu. Özü də bu dəfə mən oturuşmuş yazıçı kimi, o da tanınmış dilçi alim, professor kimi...

            Tək nigarançılığımız işğal altındakı torpaqlarımızdan idi...

            Hə, unutdum deyəm. Axı İsmayıl da mənim kimi torpaq itirmişdi, yurd nisgili daşıyırdı sinəsində. Mənim Zəngilan, Qaradərə həsrətimlə onun Cəbrayıl, Soltanlı həsrəti qolboyun olub bizi doğmalaşdırmışdı! Qəhr olsun belə  həsrəti! Ki, oldu elə...

            Ordumuz hücuma keçmiş, torpaqlarımızı azad edərək bizə böyük sevinc yaşatmışdı. Mən müharibə gedə-gedə paralel olaraq iki kitab üzərində işləyirdim: “Sevgilim Vətən” hekayələr  toplusu və “Cəbrayıl əfsanəsi” romanı...

            Romanın ilk oxucularından biri İsmayıl oldu və Qərb Universitetində keçirilən elmi konfransda roman haqqında geniş məruzə ilə çıxış etdi. (Maraqlıdır ki, İsmayılla bərabər daha iki alim bu romandan bəhs edən yazı ilə iştirakçı olmuşdu.) Və mühazirə universitetin xəbərlər buraxılışında dərc olunandan sonra müəllif onu məqalə kimi də işləyərək saytlarda yayımladı.

            İsmayılla ikinci əməkdaşlığımız mənim “Ucubuluq” romanımla bağlı oldu. Əsər haqqında onun son dərəcə unikal bir məqaləsi saytlarda yayımlanandan sonra çoxlu oxucu topladı və romanın oxucularının artmasında mühüm rol oynadı.

            Professor İsmayıl Kazımovun bir cəhətini ayrıca qeyd etməliyəm. O, dilçi olsa da, yazdığı məqalələrdə təkcə istinad etdiyi əsərlərin təhlilini dil baxımdam aparmır, ona bir usta ədəbiyyatçı kimi də yanaşır, əsərin bədii məziyyətlərini, yazıçının üslub və özünəxas yaradıcılıq xüsusiyyətlərini açıb göstərir.

            İsmayıl Kazımov dilçidir. Özü də bu gün daha çox ehtiyac duyulan türk xalqlarının dilləri üzrə çalışan və çoxsaylı alimlər dəstəsinin yetişməsində misilsiz rolu olan dilçidir. Təsadüfi deyil ki, hələ gənclik illərində onun seçdiyi sahə də türkologiyaya aid idi. 1987-ci ildə akademik M.Şirəliyevin rəhbərliyi ilə “Oğuz qrupu türk dillərində yarımçıq cümlə” mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. Sonralar da doktorluq işini eyni sahədə - türkologiyanın mühüm qolu olan Axıska türklərinin dili mövzusunda sanballı bir elmi araşdırmanın ortaya çıxmasına nail olmuşdur. Alimin “Mahmud Kaşğari “Divan”ı və çağdaş türk dilləri” monoqrafiyası türkologiyamıza yeni töhfədir. Eyni zamanda professorun “Azərbaycan dilçiliyi müntəxabatı” (III cild) kitabı müasir dilçiliyimizin banisi olan görkəmli alimlərimizin yaradıcılığına işıq tutur, dilçilik tariximizin öyrənilməsinə öz töhvəsini vermiş olur.

            Professor İsmayıl Kazımov yaradıcılığının ən məhsuldar dövrünü yaşayır. O, AMEA-nın Türk dilləri şöbəsinə başçılıq edir. Bu ilin oktyabr ayında alim dostumun 70 yaşı tamam olur. İsmayıl müəllimə can sağlığı, böyük yaradıcılıq enerjisi və türkologiya elminə daha böyük töhfələr verməyi arzulayıram.

            S.A. (Söz Ardı)

            Bir dəfə İsmayılın da iştirak etdiyi məclisdə söhbətin yönü gəlib Krım türklərinin üstünə çıxdı. Mən Krım türkləri ilə bizi bağlayan incə tellərdən, onların böyük lideri, türk dünyasının fikir adamı İsmayıl Qaspiralıdan, Cümhuriyyətimizin baş naziri olmuş Nəsib bəy Yusifbəylidən, onun həyat yoldaşı Şəfiqə Qaspiralıdan söz açarkən İsmayıl söhbəti 37-ci ilin qurbanlarından olan böyük alim Bəkir Çobanzadənin üstünə gətirdi və onun həyatından elə məqamlara toxundu ki, bir anlığa beynimin hansısa yarımkürəsində sönmüş “lampalar” təzədən yandı – Bəkir Çobanzadəyə, onun dostu, nənəmin Baharlıdan olan əmisi oğlu, elm və ürfan adamı Mirzə Əsədullahın yarıda qırılan ömür yoluna həsr etdiyim yarımçıq hekayə yadıma düşdü, özü də bu dəfə bütöv halda...          

           Elə o gecə, artıq beynimdə hazır olan hekayəni kompüterimin klavişlərinə tökdüm və səhər açılar-açılmaz bir neçə sayt onu yayımladı. “Krım... Qırım...” adlanan o hekayənin ithaf yerində yazılmışdı: “Bəkir Çobanzadənin xatirəsinə, professor İsmayıl Kazımovun vergülünə, nöqtəsinə...”   

                          (https://yarpaq.az/az/azad-qaradereli-krim-qirim-hekaye/)

                                                                                   AZAD QARADƏRƏLİ

                                                                                             07.09.2025.