“BİZ AYRI YERDƏ ÖVC ELƏMİRİK...”
AZAD
QARADƏRƏLİ
“BİZ AYRI YERDƏ ÖVC ELƏMİRİK...”
(“Müharibə
uşaqları” silsiləsindən)
Adamlar için-için evlərinin qiymətli əşyalarını çıxardıb qonşu rayonlardakı qohumlarının, yaxınlarının yanında - daha güvənli yerdə saxlayırdılar. Ki, işdir-şayəd, Şuşanı tərk edəsi olsalar, deşdə qalmasınlar. Şuşalılar bağlı şəhərdə, qala içində yaşamağa adət etdiklərindən üstü açıq, müdafiəsiz yerdə qala bilmirdilər. Amma qorxu öz işini görmüşdü...
Şəhərdə çox az ailə vardı ki, heç nəyinə
əl vurmamışdı. Coşqungilin ailəsi də belələrindəndi. Ona görə yox ki, onların nəqliyyatı
yoxdu. Ona görə ki, atası bircə dəfə demişdi: “Mən Şuşanın adamıyam. Ayrı yerdə övc eliyə bilmərəm. Bir də axı
burdan etibarlı yer hanı? Bura qaladı. Neçə illərdir bizi bu daşlar, qayalar
qorumadımı? Burdan çıxsam, ölləm.”
Elə buna görə də Sadıq kişi sürdüyü “Belarus”
markalı traktorunu da, ona qoşqulu lafetini də qoymuşdu həyətin bir küncündə. Gəlib
köçünü aparmağa xahiş edənlərə də bir söz demişdi:”Mənnən gözünüzü yığın, aparsam, elə özümünkünü apararam.”
Coşqun hər səhər məhləyə
çıxanda Şuşada qalmış az-maz
yaşıdlarına, nənəsi demiş, qazı-qazı şeşəllənərdi:
-Biz evimizdən bir çöp də
çıxartmamışıq. Biz buranın adamıyıq. Başqa yerdə övc eləyə bilmərik.
Uşaqlar da maraqla soruşardılar ki,
bu “övc eləmək” nə deməkdi. O da əlini belinə verib “Xarı bülbül” haqda
eşitdiyi əfsanəni danışardı:
-İbrahim xanın qızı Ağabəyimi İran şahı alıb İrana aparır. Tehranda onnan soruşur ki,
mənnən nə istəyirsən? Ağabəyim Ağa belə bir bayatı deyir:
Əzizinəm, Qarabağ,
Şəki, Şirvan, Qarabağ.
Tehran cənnətə dönsə,
Yaddan çıxmaz Qarabağ.
Ağabəyim Ağa xahiş eliyir ki, Tehranda bir bağ salsın, orada Qarabağda bitən
ağaclardan, güllərdən, çiçəklərdən saldırsın. Belə də edirlər. Amma hər gül-çiçək
bitsə də, Şuşadan aparılan Xarı bülübl
bitmir... Bax, biz də xarı bülbül kimiyik. Ayrı yerdə övc eləmirik. Yanı
ki, bitə bilmirik...
...Şuşada çox az adam qalmışdı. Varı ancaq
quruca canı olan kasıb ailələri, əlsiz-ayaqsız adamlar. Bir də Şuşa türməsindəki dustaqlar.
Sadıq
kişi dərdləşmək üçün dəllək dostunun yanına getmişdi. Gördü bərbərxana bağlıdır. Elə bu vaxt şəhər qaya başından qrad və alazan mərmiləri ilə atəşə
tutuldu. Alazanın biri ulaya-ulaya gəlib düz onun evi səmtə düşdü. Özünə ip atdırmaq istəməsə də, istər-istəməz ayaq götürdü, vahiməli səs
çıxardan alazanın mərmisinin iydəlikdə böyük çuxur açdığını görüb toxdadı.
Kişi şəhərdə dayanmağın get-gedə təhlükəli
olduğunu anlayıb əlacsız halda evə gəldi. Dimdikli şapkasını çıxardıb buğ qalxan başına girişdə
asdığı əlüzyuyandan tək əlinin ovcuyla
su alıb tökdü, birini də üzünə çırpıb
sakitləşmək istədi. Amma həyacanı keçmədi
ki, artdı. Barmaqları titrədi, ağarmış
sifətnin damarları şişib üzə çıxdı,
qırpov adamlar kimi kipriklərini tez-tez
qırpdı, qırpdı... Handan-hana
başını qaldırıb arvada bunu deyə bildi:
-Yığışın...
Bu vaxt Coşqun onun qabağına yeriyib qəhərli-qəhərli
dedi:
-Dədə, uşaqlarla türmə tərəfə getmişdik. Türmənin
işçiləri maşınlara minib qaçdılar. Türmədəkilər qaldılar içəridə, qapılar da
bağlı...
Kişi bir müddət yerə baxa-baxa nəsə düşündü,
həyətin küncündəki dəmir lingi əlinə alıb türmə səmtə endi və üzünü göyə tutub yalvardı: “Ay allah, keç günahımnan. Mən
savadsız adamam... Amma onu bilirəm ki, bu türmədəkilər hökümətin də, xalqın
da, elə sənin də yanında günah işləmiş adamlardı. Mən oxumamışam, ağlım burdan
o yananı kəsmir. Amma bilirəm ki, ermənilər şəhərə girsə, bu bədbəxtləri güllələyəcəklər.
Elə buna görə də mən keşikçiləri qaçmış
bu türmədəki adamları buraxıram. Əgər günah eləyirəmsə, keç günahımnan.”
O ağır dəmir lingi qapının iri qıfılına salıb
onu qırdı və elə ilk qarşısına çıxan dustaqlara dedi:
-Şəhər boşalıb. Mənim vaxtım azdır. Ailəmi
çıxartmalıyam. Alın bu lomu, o biri qapıları da
özünüz qırın...
Evə çatanda arvadı şələ-şüləni hazırlamışdı. Nələri
vardı ki? 3-4 dəst yorğan-döşək, köhnə xalça-palaz, qab-qaşıq... Coşqun
anasıyla lafetdə, dörd yaşlı bacısı isə atasıyla traktorun kabinəsində
oturdular – qız qorxudan atasına qısılmış, ondan ayrılmaq istəməmişdi.
Lafet qoşulmuş
“Belarus” traktor Şuşanı tərk
edib Laçın yoluna çıxanda Sadıq kişini qəhər boğdu. Geri baxıb traktorun səsində
əriyən yanıqlı bir avazla bayatı çağırdı... “Əzizinəm eyyyyyyyy bu
dağaaaaaaa...” Dalısını gətirə bilmədi. Traktoru yola çökmüş qalın dumanın içinə
sürdü.
Bir az getmişdilər ki, arxalarıncan sürünən
dumanın birdən-birə yox olması kişinin onsuz da qara olan qanını bir az da
qaraltdı. Acı-acı güldü içində: “Əri döymüş arvadı it də tutdu bir yannan. Qaladan çıxdıq ki, dumanda gizlənək... Onu
da... Gəlinin başınnan ləçəyin götürən kimi dumanı üstümüzdən çəkib apardılar...”
Qalalıları içəridə qala, çöldə duman qoruyub həmişə.
İndi ikisi də yoxdu. “Elə bil Şuşa
dumanını çəkməklə bizi qarğıyır. Gavurlar traktoru topa tutmasa yaxşıdı...”
... Traktor
açıqlığa çıxanda kişi sürəti artırdı. Burdan hər tərəf əl içi kimi görsənirdi.
Amma elə döngəni burulmaq istəyirdilər ki, top mərmisi lafetin düz içinə düşdü. Balaca Coşqun bir quş kimi göydə
süzüb yarğana çırpıldı. Ağzından qan açıldı və qanla birgə güclə başa düşülən
bu sözlər də çıxdı:
- Nənə vay!!!...
***
Tanıdınız yəqin? Coşqunun bacısıydı danışan. Təzə
bir televiziya açılıb, internet televiziyası. Ona müsahibə vermişdi bu
yaxınlarda.
25 iyul 2014
(“Müharibə uşaqları”
kitabından)
Yorumlar
Yorum Gönder