AZERBAYCAN YASAK EDEBIYATININ YARATICISI SABİR AHMEDLİ

 

 

 

 

Azad Karadereli

AZERBAYCAN YASAK EDEBIYATININ  YARATICISI  SABİR AHMEDLİ

 

Azerbaycan'ın büyük yazarı Sabir Ahmedli'nin 90. yaşı nedeniyle.

Sabir Ahmedli ...

Bu isim uzun zamandır Azerbaycan edebiyatını meşgul etti ve etmeye devam ediyor.

Hem de yaşarken. Oldukça uzun zamandır ...

Çünkü sağlığında bile ölen unutulanları biz çok gördük. Nice yazarın ruhu bedeninden çıkar çıkmaz, daha vücudu soğumadan yazı hayatı bitmiştir. (Anlaşılan vücuttan ruh filan da çıkmıyor!) 

Size böyle uzun bir liste yapabilirim, ama büyük ustanın hakkında yazarken küçüklerin isimlerini anmak istemem.

Öldükten sonra da hakkında konuşanlar gerçek edebiyat insanlarıdır. Bu kez, yazdıkları ve yarattıklarının sesi ona hayat verir.

Örneğin, "Dünya  ölçüsü" romanı der ki beni yazan kişinin başına ne belalar getirdim. Ben yayınlandıktan sonra yazarımı çok üzdüler, incittiler. Daha sonra yazdıklarını yasakladılar.  Hatta Rusya'da ve başka ülkelerde basılan, basılacak olan kitaplarına bile el koydular.  Adı Merkez Komite tarafından silindi ve neler neler...

Hatta dünyanın kapıları kapalı olduğu için biz, yani Sabir Ahmedli'nin eserleri, dünya turuna çıkamadı diyecekler!

"Yamaçtaki işaret" diyecek ki Sabir hoca beni yazarak "Muhteşem Sovyet gençliği" söyleminin bir fiyasko olduğunu  kanıtladı.

Öyle ki bu kitap ve hikayenin talihsiz kahramanı trajik bir filmin senaryosu olabilirdi.

Ama, film kahramanı yazarlar bile varken, Sabir Ahmedli'nin kitabındaki kahramana kim bakar!

"Togana", "Yeşil Tiyatro", "Yasamal Gölü Üzerinde Yüzen Tekneler" gibi görkemli romanlar, Azerbaycan'daki roman türünün gelişimine önemli katkıda bulundu.

Bununla birlikte, bu çalışmalar Sovyet rejiminin ne kadar istikrarsız ve çürük olduğunu doğrulayarak yazarın hayatını da tehlikeye attı.

Ancak yazar, bir an için bile doğru bildiği yoldan sapmadı.

İcazetle kitap yazan, izin verilmiş kahramanları konu edinen "resmi" yazar değil,  Azerbaycan Sovyet edebiyatının dışında adeta bir "Yasak edebiyatı"yla yoluna devam etti.

Sabir Ahmedli, Azerbaycan'daki bu yeni edebiyatın biricik yaratıcısıydı.

"Yassak"tan bahsetmişken, yazarın "Yasak Oyun" adlı bir romanı vardır. Alışılmadık bir tarzda yazılmış olan bu çalışma, Rus edebiyatında Bulgakov ve Platonov'un yazdıklarına benziyor ve sosyalizmin aslında anti hümanist bir toplum olduğunu ortaya koyuyordu. Romanda, halk oyunu unsurlarıyla modern roman teknikleri kara humorla ustaca harmanlanarak ancak dikkatli bir okurun kavrayabileceği eleştirel bir dil yaratılmıştı.

"Allahsızlar cemiyeti"nin anlatıldığı eserde "üçlükler"le* büyük bir çetenin korkulu destanına adım atılır. Ve buna alternatif olan halk oyunu: Şah, vezir, vekil ve onların oynadığı diğer oyunlar...

Sabir Ahmadli birkaç yıl önce öldü. Onu devlet (şeref) mezarlığına gömmediler. Eserlerinin yayınlanmasını yasakladılar. Yani sanatına konmuş yasak henüz kaldırılmadı.

Amma...

Üstadın "Yazılmayan Yazı" romanı  sevenleri tarafından yeniden yayınlandı.

Sabir Ahmetli'nin yazdığı yılları anlatan, o zamanların belge ve bilgileri derlenip toparlandı, hakkında değerlendirme yazıları yazıldı.

Böylece Sabir Ahmedli'nin bizzat kendisi bir roman kahramanına dönüştü, gerçek efsaneye, efsane gerçeğe büründü.

Sabir Ahmadli hikayenin kahramanı oldu, roman, efsanevi bir görüntü olarak, gerçeklikten efsaneye,

Sabir Ahmedli hakkında ayrı bir kitap yayınlandı!

En sansasyonel romanı "Dünyanın  ölçüsü" yayınlandı!

Başladı!

Sabir Ahmedli'nin yazarlığının ikinci dönemi başladı!

Gün gelecek onun tüm eserlerinin cilt cilt yayınlandığını göreceğiz.

Başladı! Sabir Ahmadli'nin çalışmalarının ikinci dönemi çoktan başladı. Eserlerinin yayınlanmasını cilt halinde göreceğimiz gün gelecek.

 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*Üçlük – 1937-nin repressiya döneminde Stalinin yaratdığı troyka (ruscadan menası üçlük), üç neherden oluşan ve adamları 10 dakikaya yarqılayan (mühakime eden) ve çohunu da kurşunlayan allahsız kurğu.