AZAD QARADƏRƏLİ BİR ALTRUİSTİN AĞISI hekayə

                

                  AZAD QARADƏRƏLİ

            BİR ALTRUİSTİN AĞISI

                                  

                          hekayə                                                        

                                                                                             Həqtəala adəm oğlu özüdür...

                                                                                                                                                                                                                                                                                                       Nəsimi

 

           

            İnsan qadağalar sisteminin oluşdurduğu məxluqdur.

            Əvvəl ailə, sonra məktəb və cəmiyyət onun formalaşması üçün müəyyən qadağalar sistemi qurur. Yalnız o qadağalara dözən, nəfsini qoruyanlar insan kimi formalaşa bilirlər.

            O ruhən bir demokrat olsa da, şəksiz bir alturist idi. Bir sufi, bir dərviş kimi bütün həyatı boyu aza qane olmaq düsturundan kənara çıxmadı...

            O hamıya inanırdı. Tələbələrinə, hərəkat  yoldaşlarına lap çox. Mən isə bir qədər fərqli idim. Orta məktəbdən yanında olduğumdan Onun uşaq kimi təmiz, pak , hər şeyə inanan biri olduğunu bilirdim. Hətta o dərəcədə təmiz idi ki, gözünün önündə min oyundan çıxanların saxta sifətlərini görmürdü. Nə var, nə var, onların hərəkatda xidmətləri olmuşdu.

            Mən bunları ona irad tutanda “eee, ay qardaş, səni başa düşürəm, amma onları da başa düşmək istəyirəm – nə etsinlər axı, ailədən, cəmiyyətdən gələn qüsurlardır, bunları  biz önə çıxartmayaq, yaxşı tərəflərindən baxaq  dostlara ki, əlacları kəsilsin, yaxşı olmağa çalışsınlar...” deyirdi.

          Onun bir prinsipi də vardı: heç kim axıra qədr korlanmayıb. Harasındasa zərrəcə  işıq var. O işıqdan yapışsan, həmin binəvanı xilas  edə bilərsən. Və Qurandan misal gətirirdi:”Biz ona (yəni insana) şah damarımızdan da yaxınıq.” (“Qaf” surəsi, ayə 16) Sonra da deyirdi ki, “insan” sözü ərəbcə “ənəs” kəlməsindəndir, anlamı “göz bəbəyi” mənasındadır. Yəni, Allah insana göz bəbəyi kimi məna verib. Bəs hələ Mövlana  gör nə deyir?

           

            İnsan gözdür, görüşdür,

            Qalanı ət misalı...

 

            Dedim bəy, bunlar düzdür. Amma bax, o Baş var ha, bax söz gəzir ki, onun düz dörd yerdə evi var. Hələ neçə yerdə restoranı, mağazası...

            Qəzəbləndi mənə:

            -Bizim hərəkat adamlarını ləkələmək istəyirlər. Sən də inanırsan?!

            -Mən olanları deyirəm. Hələ o biri Baş var e, danışanda adam səsinə, sözünə heyran qalır, bax, o partiya yaradır, hərəkatı parçalayır. Yeri gələndə sənə lağ edir, ələ salır. Müxbir fitnəkarcasına sual verir ki, deyilənə görə, Bəy islam dinini tənqid edəndən sonra Hindistanda müsəlmanlarla buddistlər arasında toqquşma olub. Buna inanırsınız? Cavaba bax:”Bəy indi dünyada tanınan şəxsiyyətdir. Ola bilər ki, onun hər hansı çıxışı o məsələyə təsir edib...” İroniyaya baxırsan?!

            Bəy əlini əlinə vurub, uğunub getdi. Sonra papiros yandıraraq dedi:

            -Bu yazıq məni tərifləyib ki! Daha nə istəyirsən?.. O ki qaldı ironiyaya, sancmasa yaşaya bilməz. Bu onun xislətindədir... Düşünürəm, bizə beləsi də lazımdır. Mən sanca biməyəndə, tapşırarıq o sancar...

            -Bəs sağ əlin olan Tələbən? Özünü reformist, səni konservativ elan edib. Hətta indidən özünə tərəfdarlar, yurddaşlar toplayır?!

            -Ağ eləmə də... Elə şey olmaz! O mənə sədaqətlidir...

            Başqa bir Tələbəsinin – fəzilətli hesab etdiyinin öz imzasıyla yazdığı sənədi qabağına qoydum. (Bunların ikisini də çox istəyirdi. Hətta universiteti bitirən kimi yanında işə götürmüşdü onları.) Bu danosvari sənədi oxuyub ah çəkdi. Əzgin halda gülümsündü.

     -Sənin bir biədəb misalın vardı, necəyidi o?

            -İt oturmamış ... çıxdı... – dedim. – Acı-acı gülüb başını buladı. Qeyri-müəyyən səmtə baxdı. – Hacı Əbdül necə demişdi?

            -Leylək məsələsi?

            -Hə, deyəsən, bunlara gerçəkdən leylək lazımdır... Mən bu sağ əlimin mənə qarşı çıxmasından çox, bu danosu yazan fəzilətli sandığıma üzüldüm...

            Bu vaxt Başın aldığı evlərin siyahısını, ünvanını və  tapularının  surətini mənə gətirdilər. Bəyin qabağına qoyanda rəngi qapqara oldu. Dərin sükut çökdü araya. Siqaret dumanında batıq səslə soruşdu:

            -Sən bunları necə əldə etmisən?

            -Mən axı faktik olaraq  işsizəm. Səni qorumaq üçün bəzi məsələləri öyrənməliydim. Yadındamı, Dərin Dövlət demişdin? Mən onu yaratmaq istəyirdim... Sənin iznin olmadı... Yuxarıda adlarını çəkdiklərim də ciddi cəhdlə mane oldular. Əlac konspirasiyaya qaldı... Bunlar o konspirasiyanın məntiqi yekunlarıdır... Hələ çox şey edə bilərdik. Sən bunları istəmirsən... Məsələn, mən istərdim ki, KKB-nin arxivlərini açaq...

            -Olmaz. Qəti olmaz! Mən ordakı bəzi mətləblərdən xəbərdaram... Bilirsən, insanlar atalarının, qardaşlarının, əmioğullarının satqın və şərəfsiz olduğunu biləndə əlləri hər şeydən üzüləcək. Nəsillər bir-birinə düşmən olacaq... İnsanların ümidi kəsiləcək... Ümidin kəsilməsi bilirsən nədir?.. Mənim ən çox qorxduğum şey budur... İnsanlara biz ümid verməliyik, hətta bu, yalan da olsa belə... Allah insanı özünəoxşar yaradıb. İnsan Yarımallahdır. Hətta o bəzən elə bilir ki, qanadlıdır. Uça bilər... Və belə bir anda sən ona deyirsən ki, 1937-ci ildə sənin atan əminin üzünə durub. Yaxud deyirsən ki, sənin qardaşın atanın üzünə durub... Yaxud evlənmiş, oğul-uşaq sahibi olmuş yekə kişiyə deyirsən ki, arvadının atası sənin atanı tutdurub... İndi gör bu evdə nələr olacaq? O Yarımallahın qanadları yanıb töklüəcək. Göyün yeddinci qatından təpəsi üstə yerə gələcək... Yox, əzizim, yox. Biz buna gedə bilmərik!

            -Bəs yaxşı, bu Baş bilir axı sənin hələ də evin yoxdur. Qardaşının evində qalırsan. Bunu bilə-bilə niyə bu çirkin işləri görür? Budamı Yarımallahdır?

            -Bəli, Yarımallahdır. Bunu edə bilirsə, demək Yarımallahdır... Sən isə bu təhqiqatlarını hələlik dayandır. Yoxsa mənim də əlimi işdən soyudacaqsan...

            -Olsun. Amma dünən mən gördüm ki, qızın səndən ayaqqabı istəyirdi... Bəlkə ona ayaqqabı alaq? Bir az yaxşı çıxmır axı?.. Həddindən artıq...

            Sözümü kəsdi:

            -Bu gün maaş günüdür.. Pul verərəm, gedib alarlar...

 

                                               ***

 

            Üç gün sonra Prezident Aparatında müşavirə idi. Bəy çox əsəbi şəkildə çıxış edirdi. Mən onu belə qəzəbli görməmişdim.

            -Bəziləri başını soxub kola xoruz kimi, xəbəri yoxdur ki, quyruqları çöldədir. Aləm sizə baxır. Bəsdirin nəfsinizin qulu oldunuz. Biz bu ili dövlətçilik ili elan etmişik. Sən, dövlətçiliyi özünə dövlət toplamaq kimi başa düşürsən?! Hələ mənim sağ əlim olan tələbələrim, siz nə edirsiniz?! Tərəf toplayırsınız. Dəstabazlıqla məşqulsunuz! Leylək məsələsi yadınızdadır?! Unutmayın, xalq bizdən çörək, Qarabağ və iş gözləyir. Mənim bir pencəyim var, bədə bəddə atıb çiynimə,  çıxıb gedəcəm.... bax, onda siz aralıqda qalacaqsınız... Məhəmməd Peyğəmbər bilirsinizmi nə demişdi? “Xaricdəki düşmənlə savaşıb onu məğlub etmək bizim kiçik savaşımızdır. Fəqət nəfsimizlə savaşıb onu məğlub etmək, bizim böyük savaşımızdır...”

            Sonra bəy cib yaylığı ilə tərini silib dedi:

            -Mənim üçün önəmli olan prezidentlik yox, hərəkatdır. Hamınız da etiraf edərsiniz ki, mən Azərbaycanın daxilində prezident olmamışam. Ancaq xaricdə olanda özümü prezident kimi hiss eləmişəm. Deməyim odur ki, bu vəzifə mənə heç lazım da deyil. Amma imkan verin, bu millətə babat bir dövlət quraq, sonra hər biriniz növbə ilə, seçki yolu ilə prezident olarsınız...

                                      ***

             Kələki. 3 avqust 1993. Bəylə yenə üz-üzəyik. Bir gün də onu tərk etməmişəm. Qaraçuxa kimi ardınca sürünmüşəm. İndi mənim söhbətlərimə daha çox önəm verir. Sən mənim ekiztayımsan deyir. Həyatımın birinci dövrünü öz ağlımla yaşamışam. Bundan belə sənin dediklərinə önəm verəcəyəm. Mən də gülüb deyirəm ki, yenə deyəcəklər ki, Bəyin özü yaxşıdır, ətrafı pis. O da özünəməxsus tərzdə qımışır:

            -Sənin bir xoşbəxtliyin var ki, Taleh, çox  gözə görünmürsən. Yanımda olsan da, ayrı-ayrı adamların cildində olursan sanki... Nə olar, bir dəfə də o qalın bığlı, qolları gödək dostumuzun cildində ol...

            -Dostumuz ha!!!- Mən hirslə dillənirəm. –O, Gəncədə bütün qiyamçıları bağrına basıb o gödək qollarıyla! -Sonra tut arağından stəkanlarımıza süzüb deyirəm:

            -Amma təhdiddən qorxub sənə cinayət işi açan baş prokurorundan, qiyamçılardan qorxub çaya tullanan həkim-kekebeşnikdənsə, o gödəkqol ana müxalifətçi yaxşıdır... Yazıçı dostun necə deyirdi: “Qorxaq dostdansa, igid düşmən yaxşıdır...” Hə, yeri gəlmişkən, bu gün Yazıçı gələcək. Onunla söhbətə varsanmı?

            -Varam, varam! – Deyib gülümsünür. – O hər zaman bizə gərəklidir. Hətta qara fikirləri də olsa, maraqlıdır. Qara, qara... Biz hər şeyi ağ prizmadan gördüyümüzdəndir ki, çoxlu səhvlər buraxırıq... Halbuki qara bütün rənglərin anasıdır...

            Sonra  siqaretinin tüsütüsünü ciyərlərinə çəkib qəfil Hadinin bu misrasını qayibanə səslə söylədi:

           

               Millət işıq olsun, məni udsun bu siyah xak...

                       

                                                           ***

 

            2000-ci ilin avqust ayında Bəy vəfat etdi. Onun vəfatından 8 il sonra Uruqvayda Xose Muxiko adlı şəxs prezident seçildi. Muxiko Prezident adminstrasiyasına köçməkdən imtina edərək öz kasıb evində yaşadı. Hətta prezidentliyi dövründə belə o, arvadı ilə gül becərib satdı.

          Dünyanın ən kasıb prezidenti kimi tanınan Muxiko, 1987-ci il istehsalı olan köhnə Wolkswagen Juke  maşını sürür. Qazancının xeyli hissəsini xeyriyyə işlərinə sərf edir...

            Öz zəhməti ilə dolanan bu adam  Nobel Sülh mükafatına layiq görüldü. 

            Mənimçün bu sətirləri oxumaq həm çətindir, həm də xoşdur. Çətindir ona görə ki, Muxikonun arzuları həyata keçdi. Dünya indi ondan danışır. Hətta Sülh mükafatı da aldı... Bəy isə dediyi kimi “siyah xak”a qismət oldu...

            Xoşdur, ona görə ki, Bəyin altruist ənənələri yaşamaq-dadır.

            Amma çox istərdim dünya bilsin: bu namda, bu nişanda bir prezident vardı – evi, var-dövləti olmayan bir dərviş misalı...

                                                                                                         

              S.A (Söz Ardı)

İllər sonra Azərbaycanda hakimiyyət dəyişikliyi oldu. Dövləti idarə edənlər ancaq öz ciblərinə işləyərək xalqa sitəm etdilər. Neft-qazdan gələn gəlirlərdən xalqa pay düşmədi. Ölkənin var-dövlətini  xarici ölkələrdə bank hesablarına köçürdülər, Avropada, Amerikada bahalı villalar, ticarət mərkəzləri, hətta adalar aldılar. Bəyin altruist ideyalarını vəhşi kapitalizm əvəzlədi. İnsanlar ah çəkərək “Hardasan, ay Elçibəy?!” deyib köks ötürürdülər.

                                                                                                                                   

                                                                                                                                               

                                                               16.08.2017