AZAD QARADƏRƏLİ BİZİM AZƏR ABDULLA

 

                           AZAD QARADƏRƏLİ

 

                              BİZİM AZƏR ABDULLA

 

 

                                                                                  Bilmədik bu dünya görüş yeriymiş,

                                                                                  Bu şansı Tanrımız veribmiş bizə.

                                                                                  Sənin qum saatın nə çox geriymiş,

                                                                                  Mən səni gözlədim bir ömür boyu...

 

                                                                                                                Azər Abdulla

 

 

            Azər bəylə yaş fərqimiz xeyli olsa da, şəhərdə birgə gəzəndə bizi gözənlər yaşıd hesab edərdilər. Yəni, Azər bəy içində olduğu yaşı heç göztərmirdi. “Şəhərdə birgə gəzəndə” deyəndə elə anlaşılmasın ki, biz Azərlə çox yaxın, ayrılmaz dostlar olmuşuq. Xeyir, sadəcə, bir eloğlu kimi, ruhən yaxın adamlar kimi ara-sıra zəngləşər, bir-birimizin uğurlu yazılarımızı dəstəkləyərdik. Yaxşı yadımdadır, Azadlıq radiosunun hekayə müsabiqəsində mükafata layiq görüləndə zəng etmiş, sevincini bildirmişdi.

            İlk görüşümüz haçan olmuşdu, əcaba? Bunu dəqiq xatırlaya bilmədim. Amma “Qobustan”da hekayəm çıxanda Bakıya yollanıb, “Azərbaycan” dərgisinə getmiş, dostlarla görüşəndən sonra “Qobustan”ın redaksiyasına da çıxmış, Tofiq Abdinlə, Azərlə xeyli söhbət etmiş, gedib birgə çay içmişdik. Təbii, çay süfrəsi sonradan yeyib-içməyə çevrilmişdi. Orada Tofiq Eldar Baxışla Zəngilana gəlmələrindən, orada mənimlə olan macəradan danışmağa başlayanda Azər bəy gülmüş, “əşşi, gör Azadla bizim başımıza nə gəlmişdi?!” deyib o məşhur hadisəni bir şövqlə danışmağa başlamışdı...

            ...Demək, hansısa deputat seçkisidir, ya nədir, unutmuşam; işlədiyim Bilik Cəmiyyətinin işçisi kimi (raykomun binasında oturduğuma görə, məni də raykomun işçisi hesab edirdilər) Rəzdərə kəndindəki seçki məntəqəsinə təhkim ediblər. Səhər alatorandan mənə təhkim olunmuş maşına minib, bir başa Rəzdərəyə yollandım. Bu kənd və onun yan-yörəsindəki Şəfibəyli, Məşədisimayıllı kəndləri mənə çox doğma idi, çünki bu kəndlərin qarşısından axan Bəsit çayının bir adı da Baharlı çayı idi və eyni zamanda adını çəkdiyim kəndlərin bir adı da Keçəllər Baharlısı idi, yəni bizim bu kəndlərin adamları ilə qan bağımız vardı – məşhur Baharlı soyunun övladları kimi. İkincisi, bizim kənd də daxil, Ördəkli, Qaragöz kəndləri həmin kəndlərlə birlikdə 1 May sovxozunda birləşmişdilər. Sovxozun direktoru Xasay Məmmədov da Rəzdərə kəndindən idi. Üçüncüsü, Bəsid çayı boyunca yerləşən məşhur Çinar meşəsi və Kinav bulağı da burada idi. (Məlumdur ki, bu Çinar meşəsi Avropada birinci, dünyada ikincidir.)

            Nə isə, idarə binasına çatanda bildirdilər ki, sizi gözləyirik, qutulara və bülletenlərə baxışa başlaya bilərik. (Mən raykomun nümayəndəsi kimi məsul şəxs sayılırdım.) Elə məntəqə üzvləri ilə təzəcə görüşürdüm ki, bir az aralıda, sovxoz direktoru Xasay kişi ilə bizə doğru gələn adamı gözüm aldı. Bir xeyli aramız olsa da, tanıdım – Azər Abdulla idi. Əvvəl əllə görüşdük. Sonra qucaqlaşdıq.  Xasay gülümsündü və dedi:

            -Mən də hazırlaşırdım  sizi tanış eləyim...

            Mən məntəqə sədrinə bəzi tapşırıqlarımı verib, Azərlə bir tərəfə çəkildim. Əslində, orada bizlik bir şey yox idi. Bizimki burada, bu dağlar qoynunda inanılmaz qarşılaşmamız idi. Azər bir az aralıda siqaret çəkən Xasayı göstərib dedi ki, biz Xasayla qohumuq. Təəccüblə, “necə qohumsunuz”? dedim.

            Məlum oldu ki, Azərin anası bu kənddən imiş. Bu yeniliyi müzakirə edirdik ki, Xasay bizə yaxınlaşıb, harasa getməli olduğunu dedi və bildirdi ki, tapşırmışam, burda sizə necə lazımdır qulluq edəcəklər. Onunla sağollaşıb ayrıldıq. Və sovxozun binasının qarşısındakı həyətdə gəzişərək söhbətləşdəyə başladıq. Seçkini tamam unutmuşduq. Mövzu ədəbiyyat və təbii ki, ölkədəki son durum, ermənilərin fəallaşması, hərəkatın hansı istiqamətdə irəliləməsi və s. idi. İkimiz də 90-cı illəri sonunda ölkəmizin gözlənilən fəlakətlərdən necə yan keçə biləcəyini, müstəqillik savaşımızın necə nəticələnəcyini,  ölkədə gələcəkdə nələrin ola biləcəyini qızğın müzakirə edir, hətta arada özümüzdən asılı olmayaraq səsimizi də qaldırırdıq.

            Günorta məntəqə üzvləri ilə yemək təklifini mən rədd etdim və xahiş etdim ki, bizə Kinov bulağının üstündə yüngülcə süfrə açsınlar. İki ədəbiyyat adamı kimi yemək zamanı da söhbətimizə kimsənin mane olmasını istəmirdik...

            Axşam tərəfi maraqlı bir əhvalat da oldu. Azər dedi ki, bəlkə buranın dəyirmanına gedək? Mən bildirdim ki, dəyirmana getməyinə gedərik, amma burada bir məktəb direktoru bizə yaxşı bir süfrə açdırıb, bəlkə yemək yeyək, sonra gedək?

            Azər təkid etdi ki, əvvəl dəyirmana gedək. Payi-piyada yolun ağına düşüb getdik su dəyirmanına. Elə qapıdaca dəyirmançı bizi qarşıladı, mənimlə əllə görüşəndən sonra üstü unlu-urfalı Azərə sarıldı, öpüşdülər. Mən də mat-mat baxıram. Adı gərək ki, İsmixan olan bu maraqlı adamın Azəri hardan tanıdığına təəccüb edirdim ki, o özü dilləndi:

            -İsmixan mənim xalam oğludur...

            Və elə dəyirmana girib, unluğa, dəyirman daşlarına, təknəyə bir xeyli tamaşa edəndən sonra çölə çıxanda İsmixanın iki daşın arasında qaladığı ocağa şişləri düzdüyünü gördüm.

            -Sizi heç yana buraxan dəyiləm... Əziz qohumum gəlib bir, rayonumuzun yazıçısı gəlib, bu da iki...

            -A kişi, yazıçının böyüyünü qoyub nə yapışmısan mənnən? Əsl yazıçı elə qohumundu e! – Bunu da mən deyirəm və gülüşürük.

            Sonra dəyirmanın donuzluğundan bir az aralıda, suyun şırhaşır axdığı yerdə göy otun üstündə oturub İsmixanın dadlı kababından yeyir, özünün çəkdiyi tut arağından içirdik. Seçki-zad yada düşmürdü...

                                               ***

            Azər namuslu adam idi. Ona aid olmayan işlərlə baş qoşmazdı. Radioda çalşdığım dönəmdə mərhum dostum Eldar Baxış iki smetalı verilişi – “Nağıl axçamı” və “Bəbə” radio tetrına rəhbərliyi mənə həvalə etmişdi. Mən də 90-cı illərin sonlarındakı ağır sınaq illərində bir çox yazıçıların çətin durumda olduğunu bildiyimdən bizim uşaq redaksiyası üçün nağıllar və uşaq pyesləri yazmalarını xahiş edirdim. Həm radiomuzun efiri zənginləşir, həm də yazıçılar yaxşı qonorar alırdılar. Camal Yusifzadə, Aslan Qəhrəmanov, Ələkbər Salahzadə, İsa İsmayılzadə, Əhəd Muxtar, Məmməd Elli məmnuniyyətlə redaksiyamızla əməkdaşlıq edirdilər. Bir gün Azəri raionun foyesində gördüm. Görüşüb dərdləşdik. Sonra danışa-danışa bizim otağa gəldik. Qaçay Köçərli ilə görüşdülər. Elə oradaca dedim ki, Azər bəy, bəlkə siz də bizimçün yazasınız? Smetalı verilişlərimiz var... Əlini yelləyib, “xoşca qalın” dedi və getdi. Qaçay müəllimin sonradan dediyi söz yaddaşımda əbədi qaldı:”Azər ağırtaxtalı adamdı. Hər təklifə qaçanlardan deyil. Amma sən bir dəfə də zəng elə, qoy lap mənzum pyes yazsın...”

            Sonralar görüşəndə dedi ki, bir uşaq pyesinin qaralamasını eləmişəm. Ağardıb, verəcəm sənə.

            Sonra smetalı verilişlər bağlandı. Sonra mən radiodan getdim. Sonra... Sonra...

 

                                               ***

 

            Mən “Yazı” dərgisini təsis edəndən bir xeyli sonra yadıma düşdü ki, oğlu Alpayın hekayələrini tez-tez versək də, heç Azərə yazı göndər deməmişəm. Ona görə telefonla zəng etdim və xahiş etdim ki, ya şeirlərini, yad da hekayələrini göndərsin. (Buradaca qeyd edim ki, Azər mənə görə ilk növbədə yaxşı şair idi. Sonradan bir çoxlarında olduğu kimi, Azərdə də nəsr şeiri üstələdi.) Səhv etmirəmsə, “Gül yağışı” hekayəsini göndərdi və növbəti sayda çap etdik.

            Lap son illərdə Azərin “Qəmərlidən keçən qatar” hekayəsi haqqında bir esse yazmışdım. Təəssüf ki, o yazı saytlarda yayımlanandan az sonra o müdhiş korona virus bəlası yayıldı və Azərlə nə görüşə bildik, nə zəngləşdik. Və sonradan da Azəri itirdik...

            Azər Abdulla bizim Zəngilan rayonuna çox yaxın olan Meğri rayonunun Lök  kəndindən idi. Necə deyərlər, əlini uzatsan, çatar. Ancaq ikimizə də yerliçilik hissi yad idi. Tapındığımız yazıya, adama bağlılığımız bizim şəxsi münasibətlərimizə qəti mane olmurdu. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə, onun sədri Anara çox böyük hörmətinin olduğunu bildiyimdən heç vaxt onun yanında bu mövzuya toxunmazdım, o da mənim AYB və sədr Anarla bağlı kəskin yazılarım haqqında bir söz deməzdi.

            Tofiq Abdinin yas yerində görüşümüzü heç unutmaram. “Yazıçı”nın Əli bəy Hüseynzadəyə həsr olunmuş sayını mənə uzadıb qəmli-qəmli gülümsündü. Mən də “Yazı”nın hansısa sayını ona verdim. Ayrılanda əlimi əlində bir xeyli saxlayıb dedi:”Bizim də qapımız döyülür... Tofiq getdi...”

            İkimizin də gözlərimiz doldu... Ən əziz adamımızı itirmiş kimi idik...

 

                                               ***

            Korona virus bizlərə təkcə dostlarımızı, qohumlarımızı, yaxınlarımızı öldürməklə zərbə vurmadı. Həm də onların təziyəsində iştirak edə bilməmklə zərbə vurdu. Mən bu doğma adamın vəfatını kədərlə xatırlayıram... Ancaq feysbukda oğlu Alpaya başsağlığı yazmaqla, bir də haqqında yazdığım esseni təkrar paylaşmaqla ürəyimi soyutdum...

            Ürəyimdə bir istək qalıb. Gərək bir gün Alpaya zəng vurum, məsələn Azərin doğum, yaxud anım günündə, yaxud elə hər hansı adicə bir vaxtda gedək onun məzarını ziyarət edək...

            Yoxsa onun ruhu qarşısında ömürlük xəcalətli qalaram...

                                                           (“Məndən sonra” memuar romanından)

 

                                                                                                                      08.07.2022