AZAD QARADƏRƏLİ YAFƏS TÜRKSƏSİN SƏSİ ("Məndən sonra" memuarından parça)

 

                         AZAD QARADƏRƏLİ

                       YAFƏS TÜRKSƏSİN SƏSİ

                      (“Məndən sonra” memuarından)

 

          Yafəsi ilk dəfə harada gördüyümü və necə tanış olduğumuzu xatırlaya bilmədim. Amma ilk dəfə qabaq-qənşər əyləşib söhbətləşməyimiz, yemək yeyib, araq içdiyimiz gün indiki kimi yadımdadır.

İsti vaxtlar idi. Ya bəlkə sentyabrın isti olan günləri idi, dəqiq deyə bilməyəcəyəm – dəqiq olan o idi ki, qısaqol köynəkdəydik, hətta Yafəs o məşhur zolaqlı köynəyində idi. Günorta yeməyinə Radionun binasının yaxınlığındakı Botanika institutunun yeməkxanasına gedirdim. Əhməd Oğuz uzaqdan əl elədi – təxminən belə başa düşdüm ki, deyir, get, biz də gəlirik. Yanında Əhməddən bir az uzun birisi də vardı, çox aralı olduqlarından kimliyini fəhm edə bilmədim. Uzaqdan Avdı Qoşqara oxşatdım, amma o deyilmiş...

         Mən yemək alıb, təzəcə əyləşmişdim ki, qoltuqlarında qəzetə bükülü içəri girdilər. Baxdım ki, yanındakı uzun adam Yafəs imiş... Məşhur, dildə-dişdə olan  Yafəs Türksəs.

          Salam, kalamdan sonra arağı ayaqlarının dibinə qoyub, yemək aldılar və Əhməd yarızarafat, yarıgerçək “yemək sənlikdi” dei. Və arğı süzdülər. Sağlıqsız-zadsız içdik. Yafəs stəkanı yerə qoymamış mənə sarı baxıb gülümsünən təhər oldu:

       -A bəy, siz də qaşqınsıız?

       -Hə, - deyib Əhmədə göz vurdum. - Oxşamıram?

       -Yox e a qağa, belə sən... a Əhməd, dalısın sən de...

       Əhməd yenə mənə göz vurdu:

       -Demək istəyir ki, ciddi təhərsən...

       Yafəs uğunub getdi. Elə gülə-gülə dedi:

        -Özünnən söz qurama, ə! Nə ciddisi? Bizim kimi boynuu-zadıı bükmürsən? Maşallah olsun...

            Daha dalısını demədi.

            Sonra bildim ki, Əhməd Yafəsi verilişə çağırıbmış. (Amma gerçəkdən Yafəsin maraqlı səsi, diksiyası vardı. Sadəcə, üstündə işlənmədiyindən efirdən kobud kimi görünə bilərdi.)

            Sonra araq bitdi və Yavəs dedi, siz oturun, mən indicə gəlirəm...

            Mən yeni arağı gözləmədən getdim. Yafəs hələ gəlib çıxmamışdı...

 

                                   ***

            -Təbrik eliyirəm, bəy! Azadlıq radiosunun mükafatın almısan... Haaaaa-ha... Qonaxlıx nə vaxtdı?

            -Kimdi danışan?

            -Boyyy, ay qağa, a bəy, mənəm dayna, Yafəsdi... Qonaxlığı-zadı zarafat eliyirəm e... Amma olsa da pis olmaz...

            -Sağ ol, Yafəs bəy. Təşəkkür edirəm...

            Sonra nələrsə danışdıq...

            Səsi gümrah idi.

 

                                   ***

 

            Park-bulvarda, Əli və Nino kitab mağazasında kitab təqdimatıdır. Mənim də kitablarım var: Qanunun buraxdığı “Şəhərcik”, “Burda yer fırlanmırdı”, “Renessans həsrəti”nin ilk cildi...

           Aslan Quliyev, Əlabbas və başqa dostlar da buradadır. Və qəfil Yafəslə qarşılaşıram. “A bəy, gəl bir şəkil çəkdirək, dünya ölüm-itimdi” deyib uğunub gedir... Və o biri dostları da şağırır. Kimsə şəklimizi çəkir. O şəkil həm də bu yazının yazılmasına vəsilə oldu. Hər dəfə o şəkil qarşıma çıxanda Yafəsdən də nəsə yaz deyirdi. Və o şəkil Yafəsin şeirlərini oxumağıma və memuar romandan parça olası bu yazı barədə fikirlərimi qətiləşdirdi.

 

            “Yalan bir dünya yeriyirdi üstümə səshər-səhər” deyən Yafəsin içdiyi “çaydan da yalan buğlanır”dı o şeirin birində. Başqa bir şeirdə şair bütün məşhur şairləri adı ilə sadalayaraq “paltarlarını soyundurur”, sonra deyirdi:

 

            Fitə basacaq hamını

             Məndən sonra doğulan şair!

 

            Yafəsin şeirlərində bir kədər var; qarnı açıq, ayaqyalın, ac, yalavac, ev-eşiksiz kədər, “qaşqın” kədər. Müəlliminə yazdığı məktubda isə kədər daha kədərlidir:

 

            Sən yaxşı adam idin

            Mütəllim müəllim

            Ancaq tövsiyələrin həyatda

            Yaramadı mənə

            Zəhmət həmişə bəhər vemirmiş...

 

            Bu şeirlərdə Yafəsin səsi çox kədərli gəlirdi. Çox...

 

                                   ***

 

            Yafəs bir dəfə hansısa kitabımın təqdimatına da gəlmişdi. Oxuculara pulsuz payladığım “Yazı”nın bir sayını əlinə alıb, maşallah, nə qalındı, ə, dedi və güldü: ”Bazarımızı öldümə, a bəy, jurnalı niyə pulsuz verirsən?!” Və yenə uğunub getdi. Əlavə etdi ki, zarafatdı bu... Sonra da dedi ki, mənim jurnalımla adaşdı: “Yazar”, “Yazı”. Və yenə güldü.

            Lap son vaxtlar “Cəbrayıl əfsanəsi” romanımın təqdimatına gəlmişdi. Pandemiya hələ tam çəkilməmişdi. Ağzımızda  ağızlıa vardı. Kitabları oxuculara hədiyyə etdiyimi görüb şəhidə ehtiram əlaməti olaraq gülmədi, sadəcə “var ol” dedi. Sonra da qayıtdı ki, gəl bir xatirə şəkli çədirək...

 

                                   ***

 

            Yafəs Türksəsin xəstə olduğunu bilirdim. Elanı görmüş və mən də imzamı vermişdim ki, yetkililər yardımda bulunsunlar... Elanı verən AYIB-çı adımı yazmamışdı siyahıya. Amma bir gün sonra gördüm ki, Yafəs özü təşəkkür bildirib... O halda insanın diqqətinə baxın...

            ...Və o acı xəbər...

            Heyf. Çox heyf. Heç olmasa, adamın ölüsünü qaçqınlıqdan qurtarardılar... Aparıb kəndindəki xaraba qəbiristanında dəfn edərdilər...

            Ölümüzün də urvatı yoxdu, qağa...

            Ruhun şad olsun...

            Əhməd də, sən də rahat yatın...

            Görüşənədək...

 

            S.A.(Söz Ardı.)

            Bu yazı, təxminən, iki il əvvəlin yazısıdır. Hələ bitməmiş memuar romandan götürdüm, bəzi yerlərinə əl gəzdirib, son abzası da əlavə edib, bloqa qoydum ki, göynəyən yerim, bəlkə sakitləşə... Amma yurda həsrət gedənin göynəyi səngiməz ki...                                                                                                                                                                                                                                                                           

                                                                                                               18.10.2022.