AZAD QARADƏRƏLİ İSVEÇDƏ OKSİGEN ÇATIŞMAZLIĞI* Hekayə
AZAD QARADƏRƏLİ
İSVEÇDƏ OKSİGEN ÇATIŞMAZLIĞI*
Hekayə
İsveçdə
mühacir həyatı yaşayan tale qohumum Vahid Qaziyə
Burada
– soyuq şimal ölkəsində isti nəfəsə çox ehtiyacım var. Amma hardandı o isti nəfəs?
Hardan alım Azərbaycanın adamı qarsan, qarssa da yandırmayan, ana bətnindəymişsən
kimi umudla qucan nəfəsi?..
Uşaqlarım,
anaları qoy inciməsin. Onlar başqadır. Mənim isə bambaşqa bir istəyə və istiyə ehtiyacım var. Düzdür, ana torpağımın
işğalından sonra ölkəmin heç yerində qərar tuta bilmədim. Kimi üçün alverçilər
şəhəri, kimi üçün milyonçular şəhəri, kimi üçün musiqiçilər şəhəri olan Ağdam mənim
ana şəhərim idi. Bir anamdan, bir də bu şəhərdən aldığım qoxunu, nəfəsi, səsi,
həniri heç nədən, heç kimdən ala bilmədim. Ayağım tutduqca gəzdim dünyanı. Və
bir gün gördüm ki, bu uzaq şimal şəhəri Helsinqborqda toxtamışam... Burada niyə
axı? Mən səhərlər odlu nəfəsini üstümüzə yayan günəşli Ağdamdan çıxmadımmı? Niyə
oddan çıxıb buzlağa gəldim? Nə idi məni cəzb edən bu qarlar, buzlar ölkəsində?
Nə bilim? Nə sirdir, özüm də baş aça bilmirəm...
Bir
az sonra çözəcəm bu sirri...
Bir
az sonra...
***
Ağdamdakı
evimiz aşağı mərtəbədəki kirayənişin qızların pianoda çaldığı musiqilərlə qalıb
yadımda... Anamın süd qoxulu nəfəsi qalıb yadımda... Atamın dayısı “Bek”in
(İsmayıl bəyə belə müraciət edərdilər) baletə vurğunluğu qalıb yadımda...
Sizə
bir sirr açımmı? Mən musiqiçi olmasam da, dünyanı gəzərkən “başa düşdüm ki,
musiqi azadlıq duyğusunun səsli izahıdır.” (Bu qənaətimdə uzun zaman lal
sandığım Aşıq Ədalət də var, Rəmiş də var, kirayənişin qızların çalğıları da
var, “Bek”in baletə huş-kuşla baxması da...)
Bir
gün bu uzaq şimal ölkəsində toxtayanda anladım ki, məni bu soyuq diyarda
qoruyan musiqi duyumum, bir də isti xatirələrimdir. Bir yazımda yazdığım kimi
“duyğuların ən mərhəmi qəlbin ən dərin qatında qalanıdır.”
***
Günüm
bu buzlar ölkəsində elə də rahat keçmir. Üzüm hərdən gülsə də, içim bumbuzdur.
“Belə getsə, sən də morja dönəcəksən. Nədi səni bu qara-buza bağlayan? Ağdam
hara, buzlu Helsinqborq hara?! Bek hara, bu buz adamlar hara?! Anam hara...”
Cümləmi
tamamlaya bilmədim.
Nəfəsim
çatmadı.
Son
vaxtlar hiss edirəm ki, bu oksigen qıtlığı olan ölkədə havam get-gedə azalır.
Ay
aman! Axı mən anamın o süd qoxulu hüsnü camalını get-gedə unuduram deyəsən?!
İçimi
yandıran, çölümü üşüdən, məni mən olmağa qoymayan anamın gözümdən getməyən
simasının son vaxtlar elə bil bu buzlu diyarda üşüməsi və üşüdüyü üçün də
buzlaşan yaddaşımdan çəkilməsiymiş...
Anladım.
Anladım
ki, mən yaddaşımda nəyi diri saxlasam da, anamın vəfatından sonra onun o süd
qoxulu nəfəsini unutmaq üzrəyəm. Mən, mən, belə mən anamın ölümüylə barışmış
kimiyəm...
“Yox!”
deyə bağraraq Azərbaycandan gətirdiyim çamadan töküb-dağıdıram. Şəkilləri
bir-bir qabağıma qoyub baxır, sonra kənara qoyuram. Atamın, anamın, ailəmizin şəkilləri
yanğımı söndürmək əvəzinə üstünə benzin çiləyir daha da.
Və
birdən əlimə bir qəzet parçası keçir. Sovet vaxtı Ağdamda çıxan qəzetdir.
Əcaba, bunu niyə saxlamışam? Və hətta nə matah şeymiş ki, onu buracan gətirmişəm?
Və... Və son səhifədə anamın gənclik şəklini görüb az hövüllənirəm. Hiss edirəm
ki, uçunma tutub məni. Hiss edirəm ki, oksigen qıtlığı yaşanır, gözlərim də
görmür elə bil. Yox, görür görməyinə, cadəcə gördüyüm şeylər yerində durmur, nənəm
demişkən “səyriyir gözüm.” Bilmirəm, bu, sevincdənmi belə oldu, ya kədərdən.
Qat kəsmiş, sapsarı saralmış bu qəzet parçası dönüb bir tutiya olur. Və ağlıma
gəlir ki, bəlkə bu qəzeti gözümə sürtsəm, əvvəlki kimi görəcəyəm...
Qəzeti,
anamın şəklini gözümə yavıqlaşdırıram... (Necəydi o misra?Dua kimi
gumuldanıram: “Ağdamın yolu fərman...)
Gözümü
yumuram. (Torpağı gözə dərman...)
Açmağa
qorxuram hələ ki. (Yardan bir namə gəlib...)
Və
dağ boyda kipriklərimi aralamadayam. (Yarı dərd, yarı dərman...)
Bayatı bitən kimi qorxa-qorxa gözümü açıram.
Görürəm!
Səyrimə
keçib!
***
O
qəzet parçasındakı şəkli fotoqrafa verib səliqəli çıxartdırır, çərçivəyə
saldırır və qonaq otağımızın görünən yerindən asıram. İnanmazsınız: əvvəlki
halıma qayıtmışam. Anamın o süd qoxuyan nəfəsini hər an üstümdə hiss edirəm...
Səsinə, nəfəsinə qurban, anam... Havam, oksigenim anam...
***
Dayım
İsveçə gəlib. Bacısının çərçivəyə salınmış gənclik şəklini görüb doluxusunur.
-Bunu
hardan tapmısan?
-Uzun
hekayə...- deyib gülümsəməyə çalışıram.
-Bu
şəklini niyə qəzetə vurublar o vaxt, bilirsən?
Başımı
bulayıram.
O
isə həvəslə danışır.
***
...Anam
ticarət məktəbini bitirib Ağdamda işə düzəlibmiş. Amma öz əsil işindən qabaq
parça dükanında çalışırmış. Bir gün baxır ki, parça topunun altında bir düyünçə
var. Götürüb açır və içində xeyli pul olduğunu bilib, sadəcə miqdarını bilmək
üçün sayır, sonra da bir məhlim yerdə gizləyir...
Axşamüstü
bir qoca hövlanak girir dükana və qaranəfəs halda deyir:
-Ay
qızım, burdan qəstumlux parça aldım, xeyir işimiz var, bir-iki dana-duna
satmışdım, olub-qalan pulumu itirmişəm, sənin parça toplarının altında qalmasın
ki?!
Anam
gülümsünür (Anam ha! Nə anası? O hələ gəncəcik qızdır!), deyir, ay əmi,
nəxəntənə pul idi?
-A
qızım, bir qəstumlux parça, bir az da yer-yemiş almışdım, 750-nin üstündə
ola-olmuya... –Kişi naümüd halda qıza baxır.
Anam
çıxardıb düyünçəni verir kişiyə, onun israrlı təklifinə baxmayaraq şirinliyini
də qəbul etmir...
Səhəri
Ağdamın o vaxtkı rayon qəzetinin fotoqrafı gəlib iş başında anamın şəklini çəkir
və beləcə, o qocanın tutuzdurmasıynan anam məşhurlaşır və bəlkə elə atam da onu
bu qəzetdəki şəklinə görə tanıyır, sevir...
***
Dayım
gedib.
Yerində
Helsinborqda isti bir qurşaq yaranıb. O çərçivədəki şəkildən üstümüzə axan o
istilik hər gün könlümüzü isidir, ruhumuzu sığallayır, məni mən, bizi biz
olmağa səsləyir.
Anamın
süd qoxulu nəfəsi qayıdıb, barışıb mənimlə.
...Kim
desə, İsveçdə oksigen çatışmazlığı var, inanmayın...
29.12.2024
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
*Bədii əsər də insan kimidir. Doğum
tarixi (beyində və ürəkdə) və yazılma anı (əvvəllər vərəqdə, indi isə kompüterdə)
olur. Bu hekayənin də qəribə taleyi var. Vahid Qazinin kitabının bu yaxınlarda
təqdimatında iştirak etmiş və bir esse yazıb saytlara vermişdim...
Elə bildim ki, Vahid Qazi ilə işimiz
burada bitdi. Amma deyilmiş. Essedə yazdığım kimi “tale qohumluğumuz” olan biri
ilə bir esse ilə canını qurtara bilməzmişsən...
Lap son günlərdə Vahidin öz anasının
qızlıq şəklinin Sovet vaxtı Ağdam rayon qəzetində çap olunmasına dair statusunu
və həmin şəkli feysbukda görüb üşəndim. İçimdə qəribə duyğular baş qaldırdı. “Necə
tale qohumusan ki, öz anana roman həsr edirsən, Vahidin anasına – özü də belə
anaya! – bir hekayə də qıymırsan... (“Özü də belə anaya” deyiminin izahı hekayədə
var.)
O gecəni yata bilmədim. Beynimin ürəyimə
ötürdüklərini səhərə yaxın tökdüm kömpüterin yaxasına. Oxuduğunuz hekayə belə
yarandı. Düzdür, bir az qohumbazlıq eləmişəm, amma daha olan olub.
Bütün analara sevgi və sayqılarım
sonsuzdur... (Müəllif.)
Yorumlar
Yorum Gönder