AZAD QARADƏRƏLİ MƏTBUAT GÜNÜ VƏ MƏNİM JURNALİSTLİYİM (Mətbuat günü münasibəti ilə hətərən-pətərən düşüncələr)

 

                         AZAD QARADƏRƏLİ

                        MƏTBUAT GÜNÜ VƏ MƏNİM JURNALİSTLİYİM

                        (Mətbuat günü münasibəti ilə hətərən-pətərən düşüncələr)

 

            ...İllər əvvəl Əli Bayramlı (indiki Şirvan) şəhərinə yas məclisinə getmişdim. Orada məskunlaşan uzaq qohumlardan biri vəfat etmişdi. Radioda işlədiyim vaxtlar olduğundan həm ziyarət, həm ticarət düşüncəsilə o şəhərdəki tanış məktəblərin bir neçəsinə baş vurub tələsik radio üçün bir neçə müsahibə aldım, sonra məcburi köçkünlərin məskunlaşdığı yas yerinə yollandım.

            Bizim Qaradərə, Qaragöz kəndlərindən, Mincivan qəsəbəsindən məclisdə olan tanışlarla görüşərkən qulağım belə bir söhbət çaldı:

            -Azad Qaradərəli indi harda işləyir? Yenə məktəb direktorudu?

            -Xeyir. Jurnalistdi. Hər gün radioda çıxışlar eliyir... Qulaq asmırsan?..

            Və bir ayrı səs:

            -Yox əşşi! Nə jurnalist?! O hardan jurnalist oldu?! O məllimliyi qutarıb...

            Məcbur olub söhbətə qatıldım:

            -Ağsaqqal düz deyir... Mən ixtisasca müəlliməm, o zamankı Lenin adına APİ-nin dil-ədəbiyyat fakültəsini bitirmişəm... Jurnalistika isə mənim anadangəlmə peşəmdir... Yadınızda varsa, rayonda “Kənd həyatı” qəzetində redaktor müavini də işləmişdim... İndi isə, Azərbaycan radiosunda Uşaq verilişləri redaksiyasında böyük redaktor kimi çalışıram...

            Vəssalam. Söhbət kəsildi...

            ...Bir az əvvələ qayıdacağam. Demək, Sobu kənd 8-illik məktəbində müəllim işləyirəm. Hekayələrim “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində, “Ulduz” dərgisində (AYIB-çılar demiş, jurnalında) çap olunur. Məqalələrim isə həm mərkəzi mətbuatda, həm də yerli qəzetdə yayımlanır. Müəllimliyə aşırı həvəsim olsa da, özümü mətbuat işçisi kimi hiss edirəm. Düşünürəm ki, mən orada daha çox fayda verə bilərəm. Rəhmətlik Zərdabinin, M.F.Axundovun, C.Məmmədquluzadənin kəsərli məqalələrini oxuduqca  mətbuata can atıram. Hələ hamının ancaq bəstəkar kimi tanıdığı Üzeyir Hacıbəylinin məqalə və felyotonları!!!

            Bakı şəhərində keçirilən pedoqoji mühazirələrdə oxuduğum məruzə və məruzəmin elmi-metodik dərgidə nəşri rayon təhsil şöbəsində böyük səsə səbəb olur və mən Təhsil nazirliyinin əmri ilə “Qabaqcıl maarif xadimi” (sonra adı dəyişilərək “Qabaqcıl maarif əlaçısı” oldu) döş nişanı ilə təltif olunuram. Sonra rayon təhsil şöbəsinin müdiri mənə “Baş müəllim” adı verilməsi üçün məsələ qaldırır. Bəzi etirazlara baxmayaraq mənə - Çöpədərə kənd orta məktəbin müəlliminə bu adı verirlər...

            1987-ci ildə həyatımdakı ən böyük hadisə baş verir: “Dumduru su” adlı ilk hekayələr kitabım çapdan çıxır.

            Az sonra direktorumuz vəfat edir və məni zor-xoş direktor təyin edirlər...

            Ağır illərdir. SSRİ laxlayır. Ermənilər üstümüzə ayaq alıb. Qorbaçov fəlfəlləyir və arvadı ermənilərdən aldığı bahalı boyunbağıya görə və təbii ki, xristian həmrəyliyinə görə Qarabağı bizdən qopartmağa çalışan erməni daşnaklarına haqq qazandırır...

            Belə bir vaxtda məni raykoma işə dəvət edirlər. “Bilik” cəmiyyətinin məsul katibi olsam da, raykomun işçisi sayılıram. Az sonra burada özümü narahat hiss etdiyimdən onsuz da hər gün təmasda olduğum “Kənd həyatı” qəzetinə redaktor müavini təyin olunuram...

            Qəzetdə işlədiyim müddətdə bir sıra yeniliklər edirəm. Ən əsası isə qəzetin xalqın yanında olmasına çalışıram. Hətta 20 Yanvar zamanı qəzetdə sovet ordusunun əleyhinə böyük bir səhifə material çap etdirirəm. Redaktor qəzeti imzalamaqdan imtina edir və redaktorun yerinə də imza atıram, qəzet mətbəəyə gedir.

            20 Yanvar günü işə gələndə kabinetimin qapısının sındırıldığını, otağımın darmadağın edildiyini, əlyazmalarımın müsadirə olunduğunu, hətta otağımdakı makinamın da aparıldığını görürəm.

            Böyük meydanda mitinq gedir. Mitinqdə çıxış edərək xalqıma əl qaldıran bu “faşist partiyasına üzvülükdən imtina edirəm.”

            Eşidirəm ki, rayonun xalq cəbhəsi fəalları həbs olunaraq naməlum istiqamətə aparılıblar. Mən möcüzə nəticəsində xilas oluram. (Sonradan biləcəm ki, ana tərəfdən uzaq qohumluğumuz çatan general Məhəmməd Əsədova görə mənə toxunmayıblar.)

            Bir neçə gün sonra partiyanın büro iclası olur və mənə şiddətli töhmət verilərək vəzifəm aşağı salınır – redaktor müavinliyindən şöbə müdirliyinə endirilirəm. Bu, artıq “get” deməkdir və mən az sonra məktəbə - müəllimliyimə qayıdıram və qəribə də olsa, bir çoxlarının gözləmədiyi halda kəndimizdə yeni açılan 8-illik məktəbə direktor təyin olunuram... (Bu məktəbin binasını raykomda işləyəndə özüm tikdirmişdim – sanki bir gün bura dönəcəyimi bilirdim.)

            Burada bir nümunəvi lisey qurmaq eşqi ilə alışıb-yansam da, kor tale və erməni vandalizmi imkan vermir – Qarabağın son nöqtəsi Zəngilan da işğal olunur və mənim ailəm də, məktəbim də qaçqın-köçkünə çevrilir...

            ...Bakıda eyni zamanda 5-6 yerdə işləyirəm. Həm qaçqın məktəbimizin direktoruyam, həm Nardaran 130 saylı məktəbdə dərs deyirəm, həm “Müsavat” dərgisndə məsul redaktoram, həm dostum Eldar Baxışın təklifi və təkidi ilə radioda uşaq verilişləri redaksiyasında bir neçə verilişə rəhbərlik edirəm...

            Radioda düz on beş il çalışdım.

            Və həyatımda dalbadal baş verən hadisələr: hekayələr kitablarım, elmi-pedoqoji mövzuda kitablarım ard-arda çap olunur... İlk romanımı yazıram....

            Və ən böyük hadisə: “Yazı” adlı 200 səhifəlik ədəbiyyat dərgisini bir neçə dostun iştirakı ilə açıarm. (Rəhim Əliyev, Eyvaz Zeynalov, Aslan Quliyev, Rafiq Tağı və qismən də Əlabbas... Əlabbas ona görə qismən ki, belə bir dərgini buraxa biləcəyimizə qəti inanmırdı... İlk nömrə çıxanda artıq Rafiqi qətlə yetirmişdilər. Sonra Aslan getdi dərgidən. Sonra Eyvaz getdi... Rəhim də... Axırı Əlabbas da dedi ki, qağa mənim də şəkilimi day ora vurma... “Yaradıcı heyət”də şəkillərimiz olurdu titul səhifəsində, onu nəzərdə tuturdu. Bu dostlar getdi, yerlərinə yeniləri gəldi. Xüsusən, gənclərin gəlişi məni ümidləndirdi.)

            Həyatımda bir önəmli hadisə də olub: gözlənilmədən Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri Komitəsinə informasiya şöbəsinə işə dəvət edildim. Mənim kimi idarəolunmaz bir adamın burada iki ilə yaxın davam gətirməsi möcüzə sayıla bilər. (“Şekspir dövlət qulluqçusu olub?” adlı yazımda bu barədə geniş bəhs etmişəm. “Burda kişi var?” hekayələr kitabıma ön söz kimi yazılan yazını oxucuların bir çoxu yəqin ki, oxumuşlar. Ona görə inamla deyirəm ki, kitab həm böyük tirajla, həm ən ucuz qiymətlə çap olunmuşdu, üstəlik, illər sonra, oxucuların xahişi ilə mən kitabın elektron formatını internetdə yerləşdirdim.)

            Və zamanı gələn kimi ərizəmi yazıb oradan da getdim. Yenə öz GEDƏCƏK YERİMƏ – MÜƏLLİMLİYİMƏ. Bu dəfə Kamal Abdullanın dəvəti ilə Slavyan universitetinə “Yaradıcılıq” fakültəsinə dərs demək üçün çağrılmışdım...

            ...“Yazı” düz on il dalbadal çıxdı. Sonra pandemiya oldu və ara verdik. Sonra onu gənclərə əmanət etdim. Sonra zaman göstərdi ki, mən yaşlanmışam və gücüm yalnız öz bədii təsərrüfatımı idarə etməyə yetir...

            Dərginin nəşrini dayandırdım və 70 yaşımı qeyd etməyə hazırlaşanda hələlik 20 cilddən ibarət olacaq (güman ki, bu 22, yaxud 23 cildə çatacaq, çünki bir çox yarımçıq yazılarım var) bütün əsərlərimin (köhnə dillə desək, külliyyatımın) çapına qərar verdik...

            Beş cild çapdan çıxıb, altıncı da çap prosesindədir...*

            Haqqımda “Azad Qaradərəlinin söz dünyası” (alimlərin və yazıçı dostların yazdığı 600 səhifəlik məqalələr toplusu) və Vaqif Osmanlının qələmə aldığı “Sözün azadı” monoqrafiyası 70 illiyimlə bağlı işıq üzü görüb...

            ...Mən o “adamı”ın dediyi kimi jurnalistika fakültəsini bitirməmişəm, amma ömrüm boyu jurnalistika ilə məşqul olmuşam. Müəllim olanda da, direktor işləyəndə də, raykomda çalışanda da, Komitədə də...

            Elə indi də... Bax, elə bu yazdığım yazının ədəbiyyata daha çox dəxli olsa da, həm də yurnalist yazısıdır... Amma jurnalist olduğuma görə heç ev davası döymədim... Ad istəmədim... Təqaüd heç istəmədim...

            Həm orta məktəbdə, həm ali məktəbdə çalışanda, “Kənd həyatı” qəzetində, həm radioda, “Yazı” dərgisində və başqa yerlərə işləyəndə müəllimlərimin (atam da daxil, orta məktəb müəllimlərim, ali məktəbdə dərs aldığım akademik Feyzulla Qasımzadə, akademiyanın müxbir üzvü Əbdüləzəl Dəmirçizadə, İsmayıl Şıxlı, ədəbi müəllimim Sabir Əhmədli, radioda baş redaktorum və dostum Eldar Baxış, müəllimim və dostum professor Ramin Əhmədli, “Kənd həyatı” qəzetində Şükür Şükürlü...) göstərdiyi yoldan sapmamışam... çoxsaylı tələbələrimə də bu ağır və şərəfli yolu nişan vermişəm...

            Yolunuz açıq olsun! Milli mətbuat gününüz qutlu olsun!

            S.A. (Söz Ardı)

            Sonda Mətbuat günündə heç zaman heç nə istəmədiyim dövlət babadan bir istəyim var: həbsdə olan jurnalistləri, xüsusən xanım jurnalistləri azad edin. Qoy dünya bizi azad sözə bağlı ölkə kimi tanısın. Torpağımız azad olduğu kimi sözümüz də azad olsun. Amin.

                                                                                              (22.07.2024)

 

------------------------------------------------------------------------------------------------

*Bu yazını yazdığım baxtdan bir il keçib. Dəyişən odur ki, əsərlərimin 8 cildi çapdan çıxıb, 9-cu cild də çapdadır. Dəyişməyən isə həbsdəki jurnalistlərin hələ də orada olmasıdır. Mən xahiş etməyi sevən biri deyiləm. Amma bu işə görə bir daha ölkə başçısına üz tuturam. Çox xahiş edirəm ki, jurnalistləri, xüsusən xanımları azad edin. 19.07.2025.