AZAD QARADƏRƏLİ CÜMHURİYYƏT SEVDALISI (Qələm dostum Nəsiman Yaqublunun portret cizgiləri)

 

                                AZAD QARADƏRƏLİ

                            CÜMHURİYYƏT SEVDALISI

              (Qələm dostum Nəsiman Yaqublunun portret cizgiləri)

 

 

            90-cı illərin təlatümlü çağlarında ölkənin 3-5 qəzetindən ən oxunaqlısı “Azərbaycan gəncləri”ndə “Nəsiman Yaqubov” imzasıyla yazılar görünməyə başladı. Fərqli yazıları olan bu gənc həm də o zamanın yeganə televiziyası olan Az.Tv-də “Çay dəsgahı” verilişində iştirak edir, çıxışları ilə diqqəti özünə çəkə bilirdi. Elə belə qaynar çağlarda onun “Ağrılı ömürlər” kitabı işıq üzü gördü və deyim ki, çıxması ilə də səs-küy yarada bildi. Alıb oxuyan kimi isti-isti bir yazı yazıb hərdən çıxış etdiyim yuxarıda adını çıkdiyim gənclər qəzetinə göndərdim. Yazı qəzetdə çıxar-çıxmaz işlədiyim rayon qəzetindəki iş yerimə telefon zəngləri, məktublar gəlməyə başladı. Sonra biləcəm ki, elə həmin qəzetin özünə də, habelə Nəsiman bəyə də məktublar gəlirmiş.

            Az sonra Nəsiman Yaqublu (artıq o, milli soyadla yazırdı) Zəngilana gəldi və biz onunla görüşəndə məlum oldu ki, ana tərəfdən zəngilanlı imiş! Və beləcə tanışlığımız dostluğa çevrildi. Bizim Qaradərədəki evdə, Sobu kəndindəki Vənli bulaqda Nəsiman, ortaq dostumuz Lətif Şüküroğlu və mən süfrə açdıq, çörək kəsdik...

            ...Sonra işğal dalğası sonuncu rayon kimi Zəngilanı da vurdu və biz Bakıya məcburi köçkün kimi ayaq basanda ilk mənə iş təklifi Nəsimandan gəldi – baş redaktoru olduğu dərgiyə redaktor kimi işə dəvət etdi məni. Bir neçə il onunla Müsavat irsini öyrənən “Müsavat” dərgisində əməkdaşlıq etdik. Burada işləmək bizi bir-birimizlə nə qədər yaxınlaşdırdısa, bir o qədər də uzaqlaşdırdı. İki sərt təbiətli, “bildiyini dədəsinə də verməyən” (ifadə daha çox Zəngəzur-Zəngilan zonasında işlənir) qələm adamının birliyi bu dərginin bir neçə sanballı nömrəsinin ərsəyə gəlməsinə səbəb oldu, ancaq burada o da aydın oldu ki, bizi birləşdirən cəhətlərlə bərabər ayıran tərəflər də varmış. (Nəsiman sırf jurnalist və tarixçi kimi yanaşırdı məsələlərə, mən isə bədii və elmi-tənqidi yönümdən.) Bunun sırf yaradıcılıq müstəvisindən baş verməsi dostluğumuza xələl gətirmədən ayrılmağımıza səbəb oldu – mən aldığım yeni iş təklifini dəyərləndirərək Azərbaycan radiosunda çalışmağa başladım.

            Ayrılandan sonda da münasibətlərimiz davam etdi. O mənim dalbadal keçirilən kitab təqdimatlarıma gəlir, kitablarım və yaradıcılığım haqqında fikir söyləməyə xəsislik etmirdi. Hətta bəzən dostlarla birgə indiki Xudafərin şadlıq sarayının yerində yerləşən kafedə əyləşib məclis qurardıq.

            ...Radioda çalışdığım vaxt Nəsiman zəng etdi ki, mən Zəngilan-Qubadlı dairəsindən deputatlığa namizədliyimi vermişəm. Mənim vəkilim olarsanmı?

            Təbii, razılaşdım. Bir neçə müddət birlikdə rayonları, Sumqayıtı və Bakının yataqxanalarını gəzərək məcbiri köçkünlərlə görüşdük, Nəsimanın namizədliyini müdafiə etməyə çalışdıq. Təəssüf ki, ölkənin mövcud vəziyyəti həqiqi namizədin seçilməsinə imkan vermədi...

            Nəsimanın ən böyük xidməti Cümhuriyyətin və onun lideri Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin fəaliyyətini araşdırıb üzə çıxartması oldu. Onun dalbadal işıq üzü görən kitabları bu sahədəki boşluğun doldurulmasına güclü təkan verdi.

            Dərgidə birgə işləməyimizin nəticəsi olaraq “Özündən Əmin bəy və Avropa gözəli Vanda xanım” uzun hekayəm qələmə alındı ki, son illərdə yazdığım əsərlər arasında onu ən çox qiymətləndirirəm.

            Nəsiman bəylə axır vaxtlar əlaqə saxlaya bilməsəm də, eşitdiyim cazibədar bir xəbər marağıma  səbəb olmuşdu. Belə ki, adını çəkdiyim uzun hekayə rus və polyak dillərində kitab kimi çıxanda Nəsiman bəy Polşada imiş və bu xəbəri də orada alır. Əsər haqqında orada yaşayan və işləyən Azaərbaycan türkləri ilə görüşərkən mənim uzun hekayəm barədə xoş sözlər söyləyir. (Mən bu məsələni eşidəndə çox sevinmişdim! Başa düşdüm ki, biz görüşməsək də, bir-birimizin uğuruna sevinməyi unutmamışıq.)

            ...Türkiyədə çıxan kitabımın təqdimatı üçün İstanbula yollananda və o təqdimatda iştirak edəndə dostum Orxan Qaravəli məndən Nəsimanı soruşdu və onun Məhəmməd Əmin Rəsulzadə haqqında tədqiqatlarından bəhs etdi. İstanbullu dostumun (mən sonralar onun “Tanıdığım Nazim Hikmət” kitabını dilimizə uyğunlaşdırdım və Bakıda çap olundu) Nəsimanı, Məhəmməd Əmini tanımasına sevindim. Bu barədə xeyli söhbətimiz oldu...

            ...Nəsiman bəy əqidə adamı idi. Cümhuriyyət və onun qurucuları haqqındakı araşdırmalarına bütün ömrünü həsr etdi. Təəssüf ki, onun da həyatı bir çox cümhuriyyətçilər kimi faciəli oldu...

            ...Nəsiman bəyin dəfnində dediyim sözlər onun gələcək alim ömrünü, məncə yaxşı ehtiva edir:”Bu gün hələ ki, Nəsiman Yaqublunu burada, bu əldən-ayaqdan uzaq məzarlıqda dəfn edirik. Lakin gün gələcək, Nəsiman bəy Cümhuriyyət fədailərinin əsərlərini, ömürlüyünü və xarici ölkələrdə itib-batmış məzarlıqlarını arayıb-axtardığı kimi, yeni Nəsimanlar meydana çıxacaq, yeni-yeni əsərlər yazacaq və bəlkə də bu məzarın üstündə əzəmətli günbəzlər tikəcəklər...”

            Cümhuriyyət sevdalı alimin açdığı yolun mahiyyəti o bizdən uzaqlaşdıqca daha aydın görünəcək.

            Ruhu şad olsun.

 

                                                                                                                      24.08.2025