AZAD QARADƏRƏLİ QURDLAMA hekayə
AZAD QARADƏRƏLİ
QURDLAMA
hekayə
Ağacı qurd içindən yeyər
El sözü
“Bağı
qurt basıb.”
Bu
xəbəri gətirən uzun boyuna heç uyuşmayan cücə gözlərini ovuşdura-ovuşdura kəndin
ortasındakı peyinnikdə siqaret tüstülədən Kərə Qasım idi. (Onun bu Kərə ləqəbinin
də qəribə tarixi var ki, yeri gələndə deyəcəm sizə.)
Qasım
Mığlar kəndinin aqronumudur. Amma bu təhər-tühərsiz adama heç kim aqronom kimi
baxmırdı. Ondan ki, pulun darayit oxuduğu vaxtlarda (Qasımgilin kəndlərinin
heç bir kitaba düşməyən, qatı açılmayan sözləri var ki, onları da yeri gəldikcə
xırıd edəciyəm burda) əmisi onu Ağdamda Kənd Təsərrüfatı
texnikumunun qiyabi şöbəsinə beşcə yüz rubla düzəlmişdi, ildə iki dəfə gedib
pulunu verir, qiymətini alır, gəlirdi. Belə-belə Qasım bir gün oldu Mığların
aqronomu.
Kəndin
arvadları da, kişiləri də Qasımın dediyinin tərsini eləyirdilər. Gəlib kümdə ipək
qurduna baxanda “ay uşax, küm çox istidi, qapı-bacanı açın” deməyi ilə
qapı-bacanı basırdılar. Yaxud üzümün dibini belləyəndə “a bala, bu nə təhər
ketmən vırmaxdı, bını bir az dərin eliyin” deyəndə, ketməni lap üzdən
vururdular.
Deyim
ki, bunun bəhrəsini də görmüşdülər. Elə Qasımın özcə xalası əlini ağzına tutub
xısın-xısın gülüb, qız-gəlinə demişdi:”Ağız, bizim Qasım oxumeyib ha,
pulnan-pareynən verib imtahanı. Ona görə, Qasım desə şeşdi, siz eşidin, amma
beş eliyin. Onun Ağdamda texnikomda ucunnan-qulağınnan eşitdiyləri də
yalan-yançaxdı...”
İndi
təzə xəbərə də camaat ağzını büzdü:
-Pəh!
İrəhməttiyin oğlu, biz qurdumuza hazır yarpağı yedizdirə bilmiriy, bı deyir,
bağı qurd basıb... Yox bir, qurddar ağaca çıxıb yarpağı orda yeyəjəy, baramanı
orda sarıyajay! Haha! Gör sözdü, sən allah!
İki
gün Qasım özünü sürtdü yerə ki, ay kişilər, qurd bağ-bağatı basıb, inanan
olmadı. Üç ötüb dörd deyən günü Qasımın dediyi o qurdlar gəlib camaatın həyət-bacasındakı
ağac-uğacın yarpaqlarına daraşdı: ye ki, yeyəssən! Özü də təkcə tut ağacının
yarpağına daraşmamışdlar ki! Alma, armud, xırnik, üzüm, gilas, gilənar, a kişi
zoğal kimi adamı dalayan yarpağı belə yeyib bitirdilər... Küncdə-bucaqda kölgəlik
akasiyaların da yarpağına daraşdılar. Yaşıl nə gördülər, öküz qırmızıya cuman
kimi cumdular.
Onda
adamlar əl-ayağa düşdülər, Kərə Qasıma nəinki inandılar, hətta kəsdilər üstünü
ki, dərdin xəbərini gətirmisən, dərmanını da de. Qasım bir yerə baxdı, bir göyə
baxdı, dedi, gedin köhnə kolxoz vaxtı ağranom işdəyən Meharlı kişinin qapısına,
əlac eləsə, o eləyəjək.
Mehralı
qocalmışdı qocalmağına, amma dizidirəkli idi, səsi hələ bərk çıxırdı. Əlini gözünə
günlük eləyib bir Qasıma baxdı, bir ağacda yarpaqları kəmali-səliqə ilə yeyib
bitirən qurdlara baxdı, dedi:
-Bı
kəndin adı Mığlardı, yəni mığmığadan əmələ gələnnər... Mığmığa da nədi, qutdu,
quşdu, ditdili-mitdilidi... Bınnarın kökün kəssə, B-52 kəsəjək. Savetin qan-qan
deyən vaxtlarında üzümə vırerdılar ha, bax həmən B-52! Gedin, irayon mərkəzinə,
on kisə alın, gətirin fısqırdın bınnarın üstünə. İki günəcən it kimi
qırılmasalar, it olub hürərəm...
***
Kərə
Qasım kənddə köhnə kolxozun yerində qurulan Mexanikləşdirilmiş QN (camaat
buna eləcənə QAN şirkəti deyirdi) şirkətinin işçisi kimi rayon mərkəzindən
bir maşın dərman alıb gətirdi, xüsusi geyim geydi əyninə, başladı kəndin
bağ-bağatını dərmanlamağa...
Qasımın
xalası Güləsər arvad demişkən, çi fayidə, ağacları yeyib evlərə soxulan bu
qurd-quşun heç burnu da qanamadı. Hirsindən əl-ayağı əsən Qasım gedib kəsdi
Mehralı kişinin qapısın, dedi, a kişi, heş saqqalınnan utanmersanmı?! Bı nə
işdi başımıza açersən? Qurt azalmadı ki, artdı. İndi yarpax-yurpağı yeyif, evlərə
yol alıf! İndi nəğayrax?! (Sonra üzünü yana tutub “hələ demişdin it kimi
hüreyissən, onu demirəm heş...)
Mehralı
bir yerə baxdı, bir göyə baxdı, dedi, ayə, yaqin o B-52 Sovetin vaxtınnan
qalandı, vaxtı keçib, Sovet kimi o da ölübmüş, təsiri olmeyib. Gedin qonşu
irayona, bəlkə onnarın bazasında təzəsi var?
Qonşu
rayona gedən gələnəcən kəndin bağ-bağatını yeyib bitirən qurdlar indi həyət-bacadakı
kol-kosun yarpaqlarına, ot-əncərə darışmışdı.
Qasım
peyinlikdə iri bir daşın üstündə oturaraq dünən köşkdən aldığı qəzetin axır səhifəsindəki
iri yazını ucadan oxuyanda başına xeyli adam cəm oldu.
-...”bu
qurtlar Amerika kəpənəyinin bizə havaynan gələn formasıdır... dır... Bı kəpənəklər
hara yumurta qoysalar balaca isti havada o yumurtadan qurtdar, yox e, qurtlar
çıxıb daraşır ağaclara... lara... a... Əgər təcili tədbirlər görrrülməzzzsə,
ekos... eoksistemə ciddi ziyan dəyə bil... bilər...”
-Ə,
Kərə Qasım, deyirsən, yanı bı kəpənək Amerikadan gəlib? – Dızıx Qəzənfər əlini əlinə
vurub uğunub getdi.
Qasım
yerindən qalxıb qəzeti bükdü, soxdu qoltuq cibinə, yeridi Qəzənfərin üstünə:
-Ə,
mənim haram kərədi, ə, ay Dızıx Qəzənfər?! Sənin qardaşın oturub icrada,
camaatın var-yoxunu eyzən bu qurtdar kimi basıb yeyir! O kərə olmadı, mən
oldum, hay!
Qəzənfər
(qarnı yekə olduğuna görə Dızıx ayaması qoşmuşdular adına) gülməyini
saxlayıb qışqıra-qışqıra dedi:
-Ə,
ə, sənin qabağıı Qannı yoxuşda kəsib müçüyüu kəsib kərə qoymamışdılar?! Ona görə
adın Kərə Qasımdı dayna! Yoxsa saa ağronom Qasım deyəjiyik, hay! O ki qaldı
icrada oturana, onun qadası sənin ürəyiıa! Ə, sən hələ bilmersən ki, neçə ildi
kimin çörəyin yeyirsən, ay yazıx!? O QAN dedikləri elə mənim qardaşımın Bakıda
vəzifədə olan qaynatasının şirkətidi, inşallah böyünnən ağronomlux görəndə zırt
görərsən!
(Bilmirəm,
doğrudumu, yalandımı, bu kənd-kəsəkdə bir adət varmış. İlin bir günü kəndin
cavanları yığışar, gecəynən qonşu kəndin mal-davarına, at ilxısına hücum edərlər.
Kim nə qənimət aparsa, halalıdır. Yəni ataları, vaxtilə yaylaqlarda at oğrusu
olduğu üçün bunlar da gendən gələn vüsətlə ilin o məşhur günündə qaranlıq gecədə
qonşu malına tamah salardılar. Orası da qəribə idi ki, bu barədə nə polisə, nə
hər hansı bir idarəyə şikayət olunmazdı. Ondan ki, həmin kəndin cavanları da
ayrı bir gecədə eyni üsulla Mığların naxırına, qoyun sürüsünə, at ilxısına
saldırardılar.
Bax,
belə hücumların birində aqronom Qasım qonşu kənddə gözaltı elədiyi qızgilin
qapısına getmiş, güdmüş, qız çölə çıxanda əl atıb ağzını tutmuş, çəkmişdi atın
tərkinə. Gülməli də olsa, danışırdılar ki, qız elə Qasımın tərkindəcə əl atıb
onun atının yəhərinin yançağına taxılı qəməsini çəkmiş, Qasımın daldan müçüyünə
sancmışdı. Qasım “vay dədə vay” qışqıranda qız qulağına pıçıldamışdı: “Kiri ə,
üzdən kəsmişəm! Bını eləməseydim, dədəm səhər sizin qapıya hüjuma gələjəhdi.
İndi sür atı, get, kənddə yay ki, qızın adamlarıyla savaşdın, yaralandın, amma
qızı qaçıra bildin... Onsuz da bu gejə kim nə apardıysa, anasının südü kimi
halalıdı...
Elə
o, bu: Qasımın adı qalıb Kərə Qasım.)
Peyinniyə
bir gülüşmə düşdü, bir gülüşmə düşdü, dedim, bu saat kənd bura töküləcək.
-Ə,
sənin ... qız yerinə....
Qasım
ağzını açıb elə bir pis söyüş söydü ki, mən mənniyimimlə onu bura yazsam, qələmim
qara geyər. O söyüş, Güləsər arvad demişkən, çox biədəb söyüşdü, hələ lap
beyrağbət idi ki vardı! Mən də axı müəlliməm, bu kəndə iki ildir müəllim işləməyə
gəlmişəm. Əvvəl-əvvəl istədim bir il sonra qaçam gedəm, amma buranın bəlağətli
sözləri kəsdi qabağımı, saxladı məni. “Yığ, topla bizi” dedi. Mən də tətil
zamanı Bakıya gedəndə yuxarıda eşitdiyiniz qatı açılmamış sözlərdən bir düjün
yazdım şagird dəftərinə, apardım Akademiyaya, Dilçilik İnstitutundakı alimlərə
göstərdim. Baxdılar, ağızları açıla qaldı. Dedilər, bunları yığ, topla, gəl, təhər-röhrünü
başa salaq, elmi iş yaz, müdafiə elə. Mən də həvəsə gəldim, daha qaçmadım kənddən.
Hətta bunların o gecə həmlələrini də qələmə almışam. Yaman bəyəniblər orda.
Dedilər, bu bizim milli kimliyimizdir, mənəvi pasportumuzdur...
Fikir
məni aparıb, bir də baxdım ki, Dızıx Qəzənfər əlini qoydu biədəb yerinə, bir
ağır söyüş də bu əndərdi. (Bir şair var, Rasim Qaraca adında, belə-belə
söyüşləri yığıb-yığışdırıb kitab bağlayıb. Hardansa məni də axtarıb tapmışdı,
xahiş elədi ki, o yağlı söyüşlərdən yazım, ona göndərim. Bir xeylisin göndərmişəm
feysbuk üzərindən. Qasımla Qəzənfərin bu günkü söyüşləri, lap o şair demişkən,
arqo deyimdir. Gərək bunları da yazam. Mütləq!)
-Ə,
a Kərə, a sənin ... ! Ə, mənim qohumumun var-dövlətinə göz qoymaq saamı qalıb?!
Bacarana baş qurban! Bax, allahın o qurdları da basıb bağ-bağatın yarpağın
yeyir! Ə, a mığmığadan əmələ gələn, a qurddanquş oğraş, mən kolxoz sədri olanda
əminə beş yüz manıt borc verməseydim, sən texnikomamı girəjeydin?! Texnikom
görüncən, bax, mını görərdin! (Yenə əlini apardı, ayıb olmasın, biədəb
yerinin üstünə qoydu – kənd müəlliminin qeydi.) Ə, sən mənim o pulumun
hesabına ağronomsan e!
-O
pul sənin dəyildi, ay Dızıx! O pul elindi, xalqındı, millətindi! Qurd kimi
daraşmısıız millətin canına! Allah köküuzu kəssin!
Daha
dözəmmədim. İrəli yeriyib dedim:
-Ay
camaat! Ay kişilər! Bir əl saxlıyın, ağzııza gələni danışmışyın, uşax-böyüy
var! O ki qaldı, kəndinizin adı Mığlara, bu sizin başa düşdüyünüz kimi mığmığa-zad
deyil, Mığlar, yaxud Muğlar qədim türk tayfalarının adı olub vaxtilə. Muğan da
ordandı, Mığrı da, kəndin ayağındakı Muğadəm düzü də...
Bu
vaxt Güləsər arvad şığıdı peyinniyə, bağıra-bağıra dedi:
-A
dədəız bıramı yesin (ayıb olmasın, arvad əlini paçasının arasına
soxdu – kənd müəlliminin qeydi), bırda ağzıızı boş qoyub danışersıız,
qurddar ağaşdarı lütdüyənnən sohra basdı kümlərə, ipəy qurduynan köpəy qurdu
qarışdı bir-birinə!..
Bircə
anda peyinnik boşaldı.
***
O
ili Mığlarda barama olmadı. Heç meyvə də. Kəndin bağ-bağatının nəinki meyvə
ağacları, kölgəliklər belə qurudu. O ili kəhrizlərin, bulaqların suyu azaldı, kəndin
qabağından axan çay da sızqa arxa dönüşdü... Kərə Qasımın məqalədən oxuduğu
kimi ekosistem ciddi ziyan gördü...
Yalan-gerçək,
danışırdılar ki, pendir motalları, yağ cürdəkləri, hətta un tayları da qurtlamışdı
o ili.
Çobanlar
xəbər gətirmişdilər ki, dağda qara da qurd düşübmüş...
04.10.2025.
Yorumlar
Yorum Gönder